Informatie- en applicatiearchitectuur

Laatst bewerkt: 12 juli 2021, 11:29:28

Inleiding

GEMMA is een referentiearchitectuur die richting geeft aan hoe gemeenten hun informatiehuishouding inrichten. De informatiearchitectuur bestaat uit de Gegevens- en berichtenarchitectuur en de GEMMA Applicatiearchitectuur met applicatiefuncties en referentiecomponenten.

Applicatiefunctiemodel

Het applicatiefunctiemodel is doorontwikkeling van de welbekende “Midoffice-plaat” en bijbehorende GEMMA Informatiearchitectuur 1.0 uit 2009. Het model is aangepast aan de nieuwe uitdagingen waar gemeenten op dit moment voor staan. Zo is de scope verbreed van enkel e-dienstverlening naar het ondersteunen van alle gemeentelijke bedrijfsprocessen en is het onderscheid tussen generieke en domeinspecifieke functionaliteit beter aangegeven.

Het applicatiefunctiemodel is een referentiearchitectuur en is als zodanig richtinggevend voor de inrichting van de informatiehuishouding van gemeenten. De plaat geeft een overzicht van generieke gemeentelijke applicatiefuncties en ordent deze naar doelgroep en genericiteit. Het applicatiefunctiemodel kan gebruikt worden als basis voor een breed scala aan vraagstukken op het vlak van informatiemanagement en architectuur. Bijvoorbeeld als doelarchitectuur, voor het plotten van architectuurvraagstukken of voor applicatieportfoliorationalisatie. Zie voor meer informatie het thema werken onder architectuur (in voorbereiding).

GEMMA applicatiefunctiemodel (uit model: GEMMA 2) - Toon SVG

Er is een toelichting en een beschrijving van de achtergronden van de GEMMA 2 Informatiearchitectuurplaten beschikbaar.

Applicatiefuncties met referentiecomponenten

Het gemeentelijk applicatielandschap bestaat nog uit veel applicaties die al dan niet aan elkaar gekoppeld of geïntegreerd zijn. Ieder gemeentelijk applicatielandschap is (vooralsnog) uniek. In de GEMMA is in kaart gebracht wat de bouwblokken van de gemeentelijke informatievoorziening zijn. Deze bouwblokken, de referentiecomponenten, zijn modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbare delen van softwaresystemen. Referentiecomponenten groeperen logisch bij elkaar horende functionaliteit en bieden deze functionaliteit aan via goed gedefinieerde interfaces. Referentiecomponenten zijn in de GEMMA beschreven voor zowel specifieke als generieke functionaliteit. Leveranciers van gemeentelijke informatiesystemen kunnen via hun softwareproducten één of meer referentiecomponenten realiseren. Bij de doorontwikkeling van de referentiecomponenten worden toevoegingen en wijzigingen getoetst op basis van de definitie referentiecomponent. Onderdeel van de definitie zijn de beoordelingscriteria.

De referentiecomponenten in de onderstaande view zijn nadrukkelijk verbonden met de applicatiefuncties uit het applicatiefunctiemodel. Zo ontstaat een functionele afbakening per referentiecomponent.

De referentiecomponenten vormen de basis voor de GEMMA Softwarecatalogus, een online informatiesysteem dat het (verwachte) softwareaanbod voor gemeenten en het gebruik door gemeenten in kaart brengt. Per softwareproduct is aangegeven wat de globale functionaliteit is, wat de productplanning is en welke standaarden worden ondersteund.

(Generieke) Applicatiefuncties met referentiecomponenten (uit model: GEMMA 2) - Toon SVG

Door gemeenten worden veel verschillende softwareproducten ingezet bij de uitvoering van de primaire en secundaire taken. Een deel van de softwareproducten worden gebruikt voor de ondersteuning van specifieke bedrijfsfuncties en een deel van de softwareproducten wordt gebruikt voor generieke taken. Een voorbeeld van een specifiek softwareproduct is een vergunningensysteem wat alle aspecten van vergunningverlening ondersteund. Voorbeelden van een generieke softwareproducten zijn een zaaksysteem en een servicebus. In de praktijk is het gebruikelijk dat leveranciers in hun softwareproducten zowel specifieke als generieke functionaliteit aanbieden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vergunningensysteem wat functionaliteit in zich heeft voor het registreren en afhandelen van vergunningsaanvragen (zaken). Doordat softwareproducten naast specifieke ook generieke functionaliteit realiseren bestaat het risico dat binnen de gemeente generieke functionaliteit meerdere malen wordt geïmplementeerd binnen verschillende softwareproducten. Het meervoudig implementeren van (veelal generieke) functionaliteit binnen verschillende softwareproducten leidt tot inefficiëntie in de informatievoorziening. Deze inefficiëntie uit zich onder andere in hoge kosten en onnodige complexiteit van de informatievoorziening.

Hieronder staan verwijzingen naar alle referentiecomponenten met beschrijving, toelichting en bijbehorende applicatiefuncties verdeeld over de domeinen.

Applicatiefuncties en buitengemeentelijke voorzieningen

Onder de applicatiefuncties worden de buitengemeentelijke/landelijke voorzieningen getoond. Dit is een niet uitputtend overzicht van voor gemeenten relevante voorzieningen waarvan het gebruik door gemeenten verplicht danwel aanbevolen is. De buitengemeentelijk voorzieningen worden onder andere weergegeven op de view GA03 Applicatiefuncties generiek met referentiecomponenten en buitengemeentelijke voorzieningen.

De buitengemeentelijke voorzieningen worden door gemeenten in de Softwarecatalogus gebruikt om te registreren welke koppelingen zij hebben. Een gemeente legt vast welke pakketten gegevens uitwisselen met de buitengemeentelijke voorzieningen. Hierbij kan tevens worden aangegeven welke koppelvlakstandaard hierbij gebruikt wordt.

Zie het Overzicht buitengemeentelijke voorzieningen voor een tabel met de voorzieningen, een omschrijving en de koppelvlakstandaarden.

Bedrijfsfuncties met referentiecomponenten

Zoals hierboven is beschreven zijn de referentiecomponenten verbonden met de applicatiefuncties. De applicatiefuncties zijn vervolgens weer verbonden met de de bedrijfsfuncties die gebruik maken van de betreffende applicatiefuncties. In het GEMMA model zijn deze relaties expliciet uitgemodelleerd. Zie het GEMMA kennismodel voor meer informatie over de in de GEMMA gebruikte ArchiMate concepten.

Van het bedrijfsfunctiemodel zijn per domein views gemaakt waarop de door een bedrijfsfunctie gebruikte referentiecomponenten getoond worden. Om redenen van overzichtelijkheid zijn de tussenliggende applicatiefuncties weggelaten.

Bedrijfsfunctiemodel sociaal domein met referentiecomponenten (uit model: GEMMA 2) - Toon SVG

Verdere uitwerking

Katern verbinden

In het GEMMA applicatiefunctiemodel en het referentiecomponentenmodel staat beschreven welke applicatiefuncties en referentiecomponenten een gemeente heeft. De onderlinge samenhang, bv. hoe de verschillende referentiecomponenten samen kunnen werken en moeten koppelen staat uitgewerkt in het katern verbinden.

Uitwerking in domeinarchitecturen

Naast de generieke gemeentelijke applicatiearchitectuur, beschreven op deze pagina, zijn ook diverse domeinarchitecturen uitgewerkt. In deze domeinarchitecturen zijn per domein een bedrijfsfunctiemodel, een applicatiefunctiemodel en een referentiecomponentenmodel uitgewerkt.

GEMMA Online