Datamodellen

De ArchiMate data- en bedrijfsobjecten worden in de onderstaande modellen (bedrijfsobjectenmodel en informatiemodel) gebruikt

Verschillende type modellen

Een model van begrippen beschrijft een bepaald domein van de werkelijkheid (de ‘universe of discourse’). Voor wat betreft het GEMMA Begrippenmodel is dat het gehele gemeentelijk domein. Die beschrijving geschiedt door middel van de binnen het gekozen domein gehanteerde begrippen en hun (taaltechnische) relaties tot elkaar. Doel is dat de actoren binnen het domein elkaar begrijpen en één taal spreken. Het GEMMA Begrippenmodel wordt in eerste instantie opgesteld voor gebruik door mensen en niet direct voor machine-to-machine-doeleinden. Een model van begrippen biedt een uniforme "analistentaal" enerzijds en anderzijds is dit het startpunt bij het opstellen van modellen, specificaties etc. van begrippen waarover reeds eerder nagedacht is en waarover consensus bestaat om die uiteindelijk toe te passen in digitale gegevensuitwisselingen. Waarbij overigens altijd ruimte moet zijn voor uitbreiding en contextspecifieke invulling.

In het bedrijfsobjectenmodel worden deze begrippen gebruikt om de onderlinge verhouding tussen de begrippen in de vorm van bedrijfsobjecten te duiden. Onder het bedrijfsobjectenmodel verstaan we de representatie van de begrippen/concepten (‘dingen’, ‘onderwerpen’) en hun relaties (rollen t.o.v. elkaar) zodanig dat informatie daarover een organisatie (‘de business’) in staat stelt haar doelen te bereiken (cq. haar taken uit te voeren). Anders gezegd: objecten waarvan de organisatie informatie nodig heeft om haar taken uit te kunnen voeren oftewel een bedrijfsobjectmodel is een conceptueel gegevensmodel dat laat zien wat de belangrijkste gegevensverzamelingen van een gemeente zijn.

Uiteindelijk gebruiken we de begrippen en de bedrijfsobjecten in een verder uitgewerkte vorm (bv met eigenschappen per object, concepttype), het informatiemodel. Een informatiemodel is de groepering van alle modelelementen (objecttypes in MIM, dataobjecten in ArchiMate) waaruit het informatiemodel is opgebouwd. Het informatiemodel als geheel. Het informatiemodel is een package, te weten het hoofdpackage van het informatiemodel, waar alle subpackages die een informatiemodel beschrijven onder vallen, zoals Domein en View en extern. Het informatiemodel wordt verder beschreven met metadata, zoals de aanduiding van het domein wat in het informatiemodel is gemodelleerd. Het is gangbaar om de naam van het informatiemodel te beginnen met IM, maar dit is niet verplicht.

Concept	Definitie	Toelichting	Toepassing	Modeltype
Begrip	Een begrip is de combinatie van een term of woord en een definitie. Begrippen worden door mensen gebruikt om mentaal de werkelijkheid te beschouwen en te begrijpen. Een begrip omvat niet de betekenis en structuur van data. (Bron: MIM).	Veelal in de vorm van een woordenlijst of een thesaurus of ontologie	Elkaar beter begrijpen, zoekingang voor andersoortige modelelementen	Lijst/model van begrippen (SKOS-formaat)
Bedrijfsobject	A business object represents a concept used within a particular business domain (Bron: ArchiMate). Een concept dat binnen een bepaald domein wordt gebruikt en betekenis heeft. Bv. Belasting, Uitkering, Paspoort. (Bron: GEMMA)	Bedrijfsobjecten zijn bedoeld om gebruikt te worden in de informatievoorziening (en -modellen). De doelgroep bestaat enerzijds uit business-mensen die deze concepten, hun definitie en onderlinge relaties in hun praktijk gebruiken. Maar het is ook bedoeld voor mensen die in het informatieseringsdomein deze concepten gebruiken voor informatiemodellering en -verwerking. Bedrijfsobjecten zijn concepten die daadwerkelijk iets betekenen in het dagelijks spraakgebruik. Concepten die niet op zichzelf bestaan, zoals een typologie of concepten die onderdeel zijn van zelfstandig bestaande concepten, worden hieruit weggelaten. Veelal opgesteld in de vorm van bedrijfsobjectmodellen.	Dingen die je wil managen als gegevensverzameling en waarover je uitspraken wilt doen vanuit het perspectief van datamanagement	Bedrijfsobjectenmodel (ArchiMate-formaat)
Dataobject	A data object represents data structured for automated processing. (Bron: ArchiMarte).	Een data-object moet een op zichzelf staand eenheid van informatie zijn met een duidelijke betekenis voor de organisatie, niet alleen voor het applicatieniveau. Typische voorbeelden van data-objecten zijn een klantdossier, een klantdataset of een verzekeringsclaim. Een applicatiefunctie , -service of -proces kan werken op dataobjecten. Een dataobject kan worden gecommuniceerd via interacties en worden gebruikt of geproduceerd door applicatieservices. Een dataobject kan worden benaderd door een applicatiefunctie of applicatieservice. Een dataobject kan een bedrijfsobject realiseren en kan worden gerealiseerd door een artefact.	Bedoeld om te worden gebruikt in het ontwerpen en beschrijven van systemen. En om een relatie te kunnen leggen met de Objecttypes uit de MIM-modellen.	Dataobjectenmodel (ArchiMate-formaat)
Objecttype	De typering van een groep objecten die binnen een domein relevant zijn en als gelijksoortig worden beschouwd. (Bron: MIM)	Objecttypen zien we terug in informatiemodellen die de basis vormen voor informatievoorziening, in het bijzonder de digitale verwerking en opslag van gegevens. Veelal opgesteld in de vorm van UML modellen met het MIM-profiel.	Eenheden die eigenschappen hebben en die je (vrijwel) één op één kunt vertalen in tabellen of klassen	Conceptueel Informatiemodel (MIM-profiel)

Gemeentelijke begrippen (in ontwikkeling)

Het model van begrippen (concepten conform SKOS) bestaan dus uit twee informele modellen conform MIM

• De Gemeentelijke begrippen conform SKOS, bestaan uit:
  • Begrippen (SKOS-concepten)
  • Categorieën van begrippen, afgeleid van de GGM-Iv3-indelingen (SKOS-collecties)
  • Conceptschema's (SKOS-schema)
• Het GEMMA bedrijfsobjectenmodel, zie onderstaande paragraaf

Het GEMMA bedrijfsobjectenmodel

In het Bedrijfsobjectenmodel (Bron GGM) staat in het GEMMA-model een overzicht van bedrijfsobjecten oftewel begrippen/concepten met hun definities. Deze is gebaseerd op het model van het Gemeentelijk GegevensModel (GGM) en opgesteld in samenwerking met de gemeente Delft. In dit model zitten de Objecttypen (term uit MIM) als ArchiMate-BusinessObjects in het model, met de eigenschap Bedrijfsobject = Ja, als het daadwerkelijk een BusinessObject is volgens het GEMMA-beheerteam. Anders heeft deze eigenschap de waarde Nee of geen waarde en moet het als een ArchiMate-DataObject worden beschouwd.

In het het GEMMA-model is ook van elke GGM-view een GEMMA-versie gemaakt, waarin de bedrijfsobjecten zijn weergegeven, die in de opvatting van het GEMMA-team ook daadwerkelijk een bedrijfsobject zijn. De GGM-dataobjecten zijn daar dus uitgelaten. Om de relatie te leggen is een een ArchiMate-versie van het GGM-model gemaakt in AMEF-formaat media:GGM.xml.zip (ZIP-bestand, 1,16 MB), op basis waarvan de bedrijfsobjecten zijn afgeleid.

Aandachtspunten en vervolgstappen

Dubbele begrippen

GGM ken een aantal objecttypen met dezelfde naam, die een rol spelen in verschillende contexten. Bijvoorbeeld:

• Aanbesteding (Inkoop)
• Aanbesteding (Vastgoed)

Dit zijn dezelfde begrippen maar in een andere context en mogelijkerwijs met een andere definitie. Om die reden worden deze begrippen op GEMMA Online weergeven met tussen haakjes het IV3-domein, zodat de context helder is.

Daarnaast kan het zij dat er überhaupt dubbele begrippen voorkomen in de modellen. Als dat zo is, zal dit worden teruggemeld aan GGM, zodat bij een volgende release dit wordt opgelost.

Ook de UML-diagrammen automatisch overzetten in ArchiMate

Momenteel zijn de UML-diagrammen handmatig overgezet in ArchiMate. Gezien het grote aantal ArchiMate-views vergt dit relatief veel beheer. Immers elk diagram moet bij een wijziging in GGM ook worden aangepast in ArchiMate. De data van het model wordt wel geautomatiseerd omgezet, de diagrammen dus niet. Op termijn is het raadzaam om deze UML naar ArchiMate omzetting ook geautomatiseerd te doen. Dit is goed te doen, maar vergt enige inspanning die niet paste in het kader van het opzetten van dit project. Er is gekozen voor een minimale variant en bij toenemen van de behoefte kan alsnog hiervoor gekozen worden.

Overzetten van Bedrijfsobjecten naar het GEMMA-model

De bedrijfsobjecten zijn onderkend in het GGM-ArchiMate-model. Deze zullen zijn inmiddels overgezet naar het centrale GEMMA-model. Vervolgens moeten nog relaties worden aangebracht tussen de Bedrijfsobjecten en bijvoorbeeld Applicatiefuncties of -services:

• Benadert met schrijfrechten (bronhouder)
• Benadert met leesrechten (gebruiker)

Afgeleid daarvan zijn de relaties met:

• Referentiecomponenten
• Bedrijfsfuncties en/of Bedrijfsprocessen

Gestructureerde beschrijving van de structuur, semantiek en de eigenschappen van informatie over dingen in de werkelijkheid.

De GEMeentelijke ModelArchitectuur met een verzameling samenhangende kaders, richtlijnen, referentiemodellen en standaarden die gemeenten helpt bij het inrichten van hun IT-omgeving en processen.

Betekenisvolle gegevens.

Metamodel voor het maken van informatiemodellen. (Synoniem van: Metamodel Informatiemodellering )

Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.

Een concept dat binnen een bepaald domein wordt gebruikt en betekenis heeft.

Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van de organisatie.

Een door een applicatie geleverde dienst (te gebruiken via applicatieinterfaces).

Een concept dat binnen een bepaald domein wordt gebruikt en betekenis heeft.

Gestructureerde beschrijving van de structuur, semantiek en de eigenschappen van informatie over dingen in de werkelijkheid.

Iedere persoon, organisatie of functionele eenheid die gebruik maakt van een informatiesysteem.