GEMMA in context

De GEMMA als referentiearchitectuur voor gemeenten staat niet op zichzelf, maar is gerelateerd aan andere architecturen. Nevenstaand diagram toont waar de GEMMA zich bevindt ten opzichte van andere architecturen. Daarmee wordt zichtbaar hoe de GEMMA voortbouwt op de NORA en door gemeenten gemaakte enterprise-architecturen op hun beurt op de GEMMA voortbouwen.

Internationale standaarden

Een van de uitgangspunten van de GEMMA is om zoveel mogelijk gebruik te maken van bewezen en breed gebruikte standaarden, waaronder architectuurstandaarden. Voorbeeld daarvan zijn de wereldwijd gebruikte open standaarden The Open Group Architecture Framework (TOGAF®) voor het ontwikkelen en beheren van architectuur en de ArchiMate® architectuur-beschrijvingstaal die (ook) de GEMMA gebruikt om onderdelen nauwkeurig en consistent te beschrijven. Een groot deel van de standaarden waarnaar binnen de GEMMA wordt verwezen zijn vastgesteld door internationale organisaties zoals W3C, ISO, en OASIS.

Europa en de EIRA

Europese afspraken, standaarden en voorzieningen worden steeds belangrijker. Voorbeelden van verordeningen die al grote gevolgen hebben voor gemeenten zijn de Electronic Identitification And Trust Services (eIDAS), de Algemene verordening gegevensbescherming (GDPR/AVG) en de Single Digital Gateway (SDG). Via een groot aantal nieuwe wetten ambieert de Europese Unie de komende jaren een digitale transformatie door te maken. De VNG heeft via een impactanalyse in kaart gebracht wat deze 'digital decade' voor de digitaliseringsopgave van gemeenten betekent. Op Europees niveau is de European Interoperability Reference Architecture (EIRA) ontwikkelt als referentiearchitectuur voor het ontwikkelen van interoperabele Europese digitale diensten. Ontwikkelingen binnen Europa worden via de NORA vertaald naar architectuur voor de Nederlandse overheid. De GEMMA bouwt hierop voort en besteed met name aandacht aan aspecten die voor gemeenten van belang zijn.

Nederlandse overheid en de NORA

De Nederlandse overheid bestaat uit ruim zestienhonderd organisaties, waaronder meer dan 300 gemeenten. Om goed samen te werken en burgers en bedrijven goede diensten te leveren kan overheidsbrede standaardisatie nodig zijn. De NORA is qua architectuur het gemeenschappelijke vertrekpunt voor alle overheidsorganisaties. Verschillende soorten organisaties kennen eigen 'dochter-architecturen', die samen met de NORA 'de NORA familie' vormen. Dochter-architecturen beperken zich bij voorkeur tot wat specifiek voor de doelgroep is en verwijzen, waar mogelijk, naar de NORA. Als binnen de GEMMA architectuurproducten zijn ontwikkeld die overheidsbreed bruikbaar zijn, worden die zoveel mogelijk overgebracht naar de NORA. De GEMMA heeft als uitgangspunt dat wanneer elders al in een bepaalde behoefte is voorzien, daar zoveel mogelijk naar wordt verwezen. Naast referentiearchitecturen zoals de NORA kan het daarbij ook gaan om (inter)nationale organisaties of lopende overheidsprojecten.

Het gebruik van standaarden speelt een belangrijke rol binnen de GEMMA. Het Forum Standaardisatie adviseert de publieke sector over het gebruik van open standaarden en onderscheidt verplichte en aanbevolen standaarden. De GEMMA beschrijft in welke situaties het gebruik van bepaalde standaarden wenselijk of vereist is en geeft aan waar documentatie is te vinden. Gemeentelijke standaarden vormen een aparte categorie standaarden die alleen voor gemeenten een meer of minder verplichtend karakter hebben.

Gemeenten en hun enterprise-architectuur

De GEMMA is de referentiearchitectuur voor alle Nederlandse gemeenten. Ze is het vertrekpunt voor een gemeente bij het ontwikkelen van, bij haar specifieke situatie passende, enterprise-architectuur. Gemeenten kunnen in sommige opzichten sterk op elkaar lijken, maar in bepaalde opzichten ook sterk verschillen. Bij de ene gemeente kan een centrale aanpak bij het inrichten van haar informatievoorziening passen, terwijl bij een andere gemeente een meer decentrale aanpak beter werkt. Door de GEMMA te gebruiken als gemeenschappelijke basis voor gemeentelijke enterprise-architecturen ontstaat een meer eenduidig gemeentelijk informatielandschap zonder dat gemeenten hun eigenheid hoeven op te geven.

Individuele gemeente en programma- en project-architecturen

De GEMMA is bedoeld als basis voor gemeenten om hun eigen enterprise-architectuur, met gemeentebrede uitgangspunten en keuzes, te maken. Grote veranderingen vinden in de praktijk vooral plaats via gemeentelijke programma's en projecten. Om die in lijn met gemeentelijke uitgangspunten te laten uitvoeren is het wenselijk als er bij de start daarvan een Project Start Architectuur (PSA) wordt gemaakt. Daarmee wordt inzichtelijk gemaakt wat de voorgenomen architectuurkeuzes zijn en kan daar gericht op worden (bij)gestuurd.

De GEMeentelijke ModelArchitectuur met een verzameling samenhangende kaders, richtlijnen, referentiemodellen en standaarden die gemeenten helpt bij het inrichten van hun IT-omgeving en processen.

Sjabloonoplossing voor de architectuur van een bepaald domein.

De fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie.

Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord.

Het opleggen van een bepaalde norm of standaard voor het ontwerp, de constructie, het testen of gebruiken van een product of proces.

Normatieve en descriptieve documenten die huidige/toekomstige architectuur van een organisatie/domein schetsen.

Architectuur die de huidige en toekomstige organisatiehuishouding en het transformatiepad daartussen beschrijft (“van Ist naar Soll”)

Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van de organisatie.

Concreet en doelgericht ICT-architectuurkader waarbinnen een project moet worden uitgevoerd. (Synoniem van: Project Start Architectuur )