GEMMA-toelichting

ArchiMate-modellen > GEMMA > Eigenschapdefinities > GEMMA-toelichting

ArchiMate-eigenschapdefinitie GEMMA-toelichting

Eigenschapdefinitie-id	:	GEMMA/id-prop47
ArchiMate-model	:	GEMMA
Datatype	:	string
Meest voorkomende waarden top-20	:	Biedt, waar wenselijk en binnen de mogelijkheden, afnemers meerdere soorten services aan. Bijvoorbeeld REST-services en een service voor bestandsoverdracht. Zie verder de [[Toelichting gebruik van REST]]. Bouw diensten en services voor vaker benodigde specifieke functionaliteit modulair op, zodat ze vanuit verschillende omgevingen zijn te gebruiken en een eenduidig resultaat leveren. (2) Breng risico’s, kansen en alternatieven in kaart en weeg deze zorgvuldig af. Neem mitigerende maatregelen om resterende risico’s te beheersen. (1) Systemen en infrastructuren moeten voor operationele stabiliteit en kostenbeheersing geschikt zijn voor op- en afschalen. (1) Hanteer het Zero Trust-principe waarbij geldt dat geen enkele gebruiker, apparaat of netwerk standaard is te vertrouwen en altijd verificatie behoeft. (1) Cyclisch sturen op kwaliteit zorgt voor een continu proces van evaluatie en verbetering, waardoor de kwaliteit steeds beter aansluit bij veranderende behoeften, problemen vroegtijdig worden gesignaleerd en prestaties duurzaam worden verbeterd. (1) Eenvoud bevordert wendbaarheid, begrijpelijkheid en lagere kosten, waardoor bedrijfsvoering, informatievoorziening en ICT efficiënter en duurzamer worden. (1) In haar [[architectuurvisie]] onderschrijft de GEMMA het belang van standaardisatie. De GEMMA zelf kan worden beschouwd als een standaard (‘waar het kan’) die gemeenten binnen hun eigen context toepassen (‘maak specifiek waar het moet’). Standaarden voor gegevensuitwisseling spelen een belangrijke rol binnen de gemeentelijke informatievoorziening. Het Standaard Uitwisselformaat (StUF) is al lange tijd een belangrijke uitwisselstandaard. Tegenwoordig heeft het gebruik van moderne API-standaarden de voorkeur. (1) Persoonsgegevens mogen alleen worden verzameld en verwerkt voor een specifiek, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigd doel. Gebruik voor andere doeleinden mag alleen bij een nieuwe grondslag of expliciete toestemming van de betrokkenen. (1) Een gegevensgeoriënteerde ontwerpaanpak is geschikt wanneer data de kern vormt van de werking en waarde van een systeem. Binnen de GEMMA worden echter ook andere benaderingen, zoals proces-, taak- of event-georiënteerd ontwerpen, als waardevol beschouwd in specifieke contexten. Welke benadering, of combinatie daarvan, het meest geschikt is, hangt af van de context en de bijbehorende vereisten. (1) De GEMMA stimuleert standaardisatie waardoor hergebruik beter mogelijk wordt. De GEMMA spreekt zich niet uit over te maken bedrijfskundige keuzes door gemeenten zoals het kopen of (laten) maken van software. De GEMMA is hierdoor bruikbaar door alle gemeenten, maar laat hen vrij om bij hun specifieke context passende bedrijfsmatige keuzes te maken. (1) Maak gebruik van bronnen die betrouwbare gegevens beschikbaar stellen. Onder ‘bron’ wordt een plaats verstaan waar afnemers gegevens kunnen gebruiken. Gegevens in een bron zijn afkomstig uit 1 of meer registraties. Bij voorkeur is bekend wat de precieze betekenis van gegevens is, welke kwaliteit ze hebben, wie ervoor verantwoordelijk is, etc. Zie ook de pagina [[Toelichting data bij de bron]]. (1) Zie ook de [[Thema-architectuur Privacy en Informatiebeveiliging]] en de [https://www.informatiebeveiligingsdienst.nl/project/privacy/ IBD-informatie over Privacy en Gegevensbescherming (AVG)] (1) Beschrijf services, bij voorkeur gestandaardiseerd, op een voor afnemers bruikbare manier. Bijvoorbeeld volgens de [https://www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden/openapi-specification OpenAPI specification] bij REST-services. Service-informatie moet vindbaar beschikbaar worden gesteld voor potentiële afnemers. Bijvoorbeeld via een openbare catalogus. Zie ook het [[Common Ground vijflaagsmodel]] met de generieke functionaliteit ‘Publiceren en gebruiken van informatie over datadiensten’ (1) Vereenvoudig de aanroep en het gebruik van meerdere services. Bijvoorbeeld via gebruik van [https://geonovum.github.io/KP-APIs/API-strategie-algemeen/Architectuur/ Process en/of Convenience API’s]. (1) Modulair opbouwen betekent dat functionaliteit logisch wordt opgedeeld in samenhangende modules, met ieder een duidelijke verantwoordelijkheid. Modulariteit is zowel wenselijk bij het ontwerpen van bedrijfsdiensten (bijvoorbeeld via procesbouwstenen) als applicatieservices. Doordacht werken met modules en componenten draagt bij aan een flexibel, schaalbaar en onderhoudbaar geheel. De gewenste mate van modulariteit en granulariteit (‘de mate waarin iets is opgesplitst’) is afhankelijk van contextuele factoren. De GEMMA kent referentiecomponenten zoals een belastingencomponent of een documentregistratiecomponent. Componenten kunnen ook kleiner zijn qua functionaliteit. Bijvoorbeeld een component die als microservice hele specifieke functionaliteit levert (bijvoorbeeld het verzenden van email). Op zichzelf staande oplossingen binnen het gemeentelijk applicatielandschap (in de GEMMA Softwarecatalogus aangeduid als ‘pakket’’) kunnen ook meerdere referentiecomponenten realiseren. Zie ook de pagina’s [[Toelichting modulariteit en granulariteit]] en [[Definitie referentiecomponent]]. (1) Burgers moeten de regie over hun gegevens kunnen behouden, zodat ze weloverwogen keuzes kunnen maken over hoe, wanneer en door wie hun gegevens worden verzameld, gebruikt en gedeeld. De gemeentelijke informatievoorziening en vastlegging van data speelt daarbij een steeds belangrijkere rol. (1) Zie ook de [[Thema-architectuur Privacy en Informatiebeveiliging]] (1) De GEMMA benadrukt het belang van gestandaardiseerd beschrijven van API’s en services, zodat ze uniform en begrijpelijk zijn voor ontwikkelaars. Het wordt hierdoor onder andere eenvoudiger om gegevens uit te wisselen. (1) (Ook) bij services is het belangrijk om rekening te houden met het perspectief van afnemers. Bijvoorbeeld inhoudelijk deskundigen die wensen hebben m.b.t. welke gegevens zij willen afnemen en ontwikkelaars die graag met gestandaardiseerd en goed gedocumenteerde services werken. (1)
Gebruikt door	:	Beheers risico's voortdurend Bescherm privacy Beschrijf de dienst nauwkeurig Beveilig informatie en systemen Bied de dienst proactief aan Bied regie op gegevens Bouw diensten modulair op Bundel diensten Geef inzicht in de afhandeling van de dienst Hergebruik voor kopen, voor maken Informeer bij de bron Lever een kanaal-onafhankelijk resultaat Maak diensten schaalbaar Neem gegevens als fundament Pas doelbinding toe Standaardiseer waar mogelijk Streef naar eenvoud Stuur cyclisch op kwaliteit Verifieer altijd Verplaats je in de gebruiker

Afkorting van Gemeentelijke Modelarchitectuur. De referentiearchitectuur voor Nederlandse gemeenten, die beschrijft hoe gemeentelijke processen, informatiesystemen, gegevens en infrastructuur samenhangen, en richting geeft aan inrichting en ontwikkeling van de gemeentelijke informatievoorziening.

Afkorting van Representational State Transfer. Architectuurstijl voor gedistribueerde hypermediasystemen, gebaseerd op een aantal principes en beperkingen die zorgen voor schaalbare en eenvoudige communicatie via stateless interacties.

Een door een applicatie geleverde dienst (te gebruiken via applicatieinterfaces).

Een natuurlijke persoon die iets gebruikt.

Een document met erkende afspraken, specificaties of criteria over een product, een dienst of een methode.

Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van de organisatie.

Het opleggen van een bepaalde norm of standaard voor het ontwerp, de constructie, het testen of gebruiken van een product of proces.

Het digitaal overdragen van gegevens, bij voorkeur met gebruik van standaarden.

Een document met erkende afspraken, specificaties of criteria over een product, een dienst of een methode.

Afkorting van Standaard Uitwisseling Formaat. Een berichtenstandaard met afspraken over het uitwisselen van gegevens tussen applicaties in het gemeentelijke veld.

Afkorting van Application Programming Interface. Een standaardmanier waarop systemen gegevens en functionaliteit aanbieden aan andere systemen.

Synoniem van gegevens. Vastgelegde waarnemingen of beweringen over eigenschappen van objecten.

Synoniem van gegevens. Vastgelegde waarnemingen of beweringen over eigenschappen van objecten. (Synoniem van: Data )

De fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie.

Het treffen van maatregelen om de beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid van informatie te waarborgen.

De betekenis die mensen geven aan gegevens in een context.

Een door een applicatie geleverde dienst (te gebruiken via applicatieinterfaces).

De fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie.

Een variant van de SOA-architectuurstijl waarin applicaties bestaan uit los gekoppelde, fijnmazige services die communiceren via lichtgewicht protocollen.

Een type applicatiecomponent dat binnen een referentiearchitectuur benoemd is als elementair bouwblok