Werken onder architectuur
Gemeenten staan continu voor uitdagingen. Een wijziging in beleid, wetgeving, strategie, afspraken, standaarden of practices hebben invloed op hoe de gemeente haar werk invult en uitvoert.
Om deze uitdagingen goed door te voeren maken gemeenten gebruik van de GEMMA modelarchitectuur. Een referentiearchitectuur voorziet daarbij in gemeenschappelijke kaders voor gemeenten als basis voor hun informatievoorziening. De GEMMA beschrijft onder andere de gemeentelijke bedrijfs- en informatiearchitectuur, architectuurprincipes, informatiemodellen en standaarden. Meer achtergrondinformatie over het project Gemeentelijke Model Architectuur is te vinden op VNG.nl. De GEMMA vormt daarmee een goede basis voor 'werken onder architectuur'. Op GEMMA Online is alle informatie over de GEMMA te vinden. Een overzicht van architecturen van de publieke sector is te vinden op NORA online. NORA staat voor Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.
GEMMA Online is bedoeld om zo goed mogelijk te helpen bij het zoeken van de informatie over de gemeentelijke architectuur. Of het nu om informatiearchitectuur, bedrijfsarchitectuur of andere vormen van gemeentelijke architectuur gaat: op GEMMA Online vindt een gemeente (bijna)alle informatie die zij nodig heeft.
Wat is architectuur?[bewerken]
Architectuur is een middel om beleidsmatig geformuleerde doelstellingen van een organisatie te realiseren. Het bestaat uit een aantal onderdelen die werken onder architectuur mogelijk maken. Zoals:
- Architectuurfunctie: op welke wijze is architectuur in een organisatie ondergebracht? Wat zijn de rollen, taken en bevoegdheden van de architect? Dit is een noodzakelijk uitgangspunt om onder architectuur te kunnen werken.
- Architectuurproces: Welke afspraken zijn er gemaakt om onder architectuur te kunnen werken? Wanneer wordt architectuur ingezet en wanneer niet? Welke afspraken zijn er als besloten wordt om niet onder architectuur te werken?
- Architectuurmethoden en -technieken: (Enterprise) architectuur is inmiddels een zelfstandig vakgebied met eigen methoden en technieken die ingezet kunnen worden voor werken onder architectuur en werken aan architectuur. Denk hierbij aan TOGAF en ArchiMate, twee veelgebruikte open methoden binnen de Nederlandse overheid.
- Architectuurinhoud: Dit zijn de modellen en teksten die opgesteld worden en die een organisatie de kaders bieden om onder architectuur te kunnen werken. Bij het opstellen hiervan is het praktisch en efficiënt om zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaand materiaal, practices en referentiemodellen. GEMMA is vooral uit deze inhoud opgebouwd. Ook andere referentiearchitecturen, zoals NORA of VERA, bieden architectuurinhoud waar een gemeente gebruik van kan maken bij het werken onder architectuur.
Enterprise-architectuur[bewerken]
Een enterprisearchitectuur is bij het werken onder architectuur een belangrijk instrument. Een enterprisearchitectuur beschrijft zowel de huidige- als de toekomstige organisatie en informatiehuishouding en het transformatiepad daartussen (“van Ist naar Soll”). De enterprisearchitectuur is een hulpmiddel om te sturen op de samenhang tussen de diverse ontwikkelingen in de organisatie.
Een ander, meer operationeel, instrument bij het werken onder architectuur, is de baseline kwaliteit. Deze baseline is een organisatiebreed normenkader. Hierin beschrijft de organisatie alle concrete maatregelen die de kwaliteit van de diensten borgen. In de baseline gaat het bijvoorbeeld om normen en maatregelen in het kader van informatiebeveiliging, de toegankelijkheid van de dienst, het meten en verbeteren van klanttevredenheid en standaardisatie op het gebied van informatie uitwisseling.
De rol van de architect[bewerken]
De rol van de architect is een adviserende rol voor de organisatie. In deze rol geeft de architect op meerdere momenten in een proces advies in de vorm van producten.
Een aantal van deze producten zijn:
- Architectuur principes: Normatieve uitspraken die richting geven aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van overheidsdiensten voor burgers en bedrijven. Elk Architectuurprincipe draagt bij aan het realiseren van een of meer van de Kwaliteitsdoelen die zijn afgeleid van de Kernwaarden van Dienstverlening.
- Doelarchitectuur: Beschrijving van de gewenste situatie in architectuur ("Soll"). Kan van toepassing zijn op een domein of organisatie en is de tegenhanger van de beschrijving van "gestolde" architectuur ("Ist"-situatie).
- Project Start Architectuur: Hulpmiddel dat bij een project wordt ingezet om veranderingen te faciliteren. De PSA richt zich daarbij op kaders die op een project van toepassing zijn en de impact van deze kaders op de beoogde verandering.
Tools van een architect[bewerken]
Architecten maken vaak gebruik van tools om architectuurmodellen te maken. De GEMMA Online maakt, net als veel andere referentiearchitecturen, gebruik van Archi.
De architectuurmodellen die op GEMMA Online zijn te vinden, worden gemodelleerd in de ArchiMate taal . Naast Archi zijn er nog meer tools die hiermee kunnen werken, zoals:
- BiZZdesign Architect
- Blue Dolphin
- Mavim
- Sparx Enterprise Architect
Het belangrijkste is om inzichtelijk te maken hoe de architectuur eruit ziet. Mocht je nog aan de wieg hiervan staan, dan helpen pen en papier of Diagrams.net je op weg.
Een andere tool die kan helpen met het maken van architectuurmodellen is de GEMMA Softwarecatalogus. Door pakketten en koppelingen te registreren en te koppelen aan referentiecomponenten kan het applicatielandschap als een architectuurmodel geplot worden. Dit wordt vaak als startpunt gebruikt voor het werken met Archi of andere architectuurtools.
GEMMA Architectuurrepository[bewerken]
Zo is er ook een GEMMA Architectuurrepository beschikaar voor alle gemeenten. Dit is een database met alle GEMMA architectuurelementen, relaties en architectuurplaten conform de ArchiMate beschrijvingstaal. Deze database wordt hier als download beschikbaar gesteld. Gemeenten die over een eigen architectuurtool beschikken kunnen daarmee GEMMA-model in hun eigen tool importeren.
Beginnen met Archi[bewerken]
Op GEMMA Online staan meerdere handleidingen over hoe je met Archi kunt werken met de modelarchitectuur van GEMMA en de GEMMA softwarecatalogus. Is daar een vraag over, stel deze dan via gemmaonline@vng.nl.