Werken onder architectuur: verschil tussen versies
| (16 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{ | + | {{Publicatie |
| − | | | + | |Paginastatus=publiceren |
|Redactiestatus=Actueel | |Redactiestatus=Actueel | ||
| − | | | + | |Wikibeheerder=Beheerder Eindredactiepaginas |
}} | }} | ||
| − | + | [[Category:Werken met GEMMA]] | |
| − | __NOTOC__ | + | __NOTOC__ |
| + | Gemeenten staan continu voor nieuwe uitdagingen. Wijzigingen in beleid, wetgeving, strategie, afspraken of standaarden hebben invloed op hoe de gemeente haar taken invult en uitvoert. 'Werken onder architectuur', en daarbij gebruik maken van de GEMMA, helpt gemeenten om goed om te kunnen gaan met alle uitdagingen. | ||
| + | ==Architectuur== | ||
| + | De GEMMA gebruikt de definitie van de internationale [http://www.iso-architecture.org/ieee-1471/defining-architecture.html ISO/IEC/IEEE 42010 standaard] om de betekenis van de term 'architectuur te beschrijven: '''de fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie''<nowiki/>'. Beschrijven van architectuur biedt overzicht en inzicht waarmee gericht(er) is te sturen op ontwikkeling van de organisatie in de gewenste richting ('van IST naar SOLL'). Bijvoorbeeld om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving, beleidsdoelen te realiseren of ervoor te zorgen dat applicaties goed samenwerken. | ||
| − | + | Architectuur heeft als doel om fundamentele keuzes te maken die voor langere termijn richting geven aan veranderingen. Architectuur beschrijft niet in detail hoe veranderingen plaats moeten vinden. Dat gebeurt in de ontwerp- en realisatiefase van projecten en biedt zo de mogelijkheid om binnen de specifieke context optimale keuzes te maken. | |
| − | + | In de praktijk worden verschillende soorten architectuur onderscheiden. Architectuur die is bedoeld om organisaties goed te laten functioneren wordt aangeduid met de term 'enterprise-architectuur'. Gemeenten kunnen de GEMMA gebruiken als basis voor hun eigen enterprise-architectuur. Afhankelijk van het aandachtsgebied worden ook andere soorten architectuur onderscheiden zoals bedrijfsarchitectuur (met o.a. actoren, bedrijfsfuncties, bedrijfsprocessen), informatiearchitectuur (applicaties en data) en technische architectuur (technologiecomponenten). [[Wat is de basisarchitectuur]] beschrijft de verschillende soorten architectuur die onderdeel zijn van de GEMMA. | |
| − | |||
| − | + | == Werken onder architectuur == | |
| + | Werken onder architectuur verwijst naar een aanpak waarbij een organisatie op basis van een beschreven architectuur haar organisatie en informatievoorziening ontwerpt, ontwikkelt en beheert. Daarbij is aandacht nodig voor verschillende aspecten, zoals: | ||
| + | * Architectuurfuncties: de rollen, taken en bevoegdheden in relatie tot architectuur moeten helder en toegekend zijn. | ||
| + | * Architectuurprocessen: er moeten afspraken zijn over de ontwikkeling, vaststelling en toepassing (of afwijking) van architectuur. | ||
| + | * Architectuurmethoden en -technieken: het moet duidelijk zijn hoe er met architectuur wordt gewerkt. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van bepaalde methoden en technieken zoals [https://www.opengroup.org/togaf TOGAF] (een internationaal architectuurraamwerk) en/of [https://www.opengroup.org/archimate-forum/archimate-overview ArchiMate] (een archtitectuurbeschrijvingstaal). | ||
| + | * Architectuurinhoud: er moet worden bepaald welke onderdelen van de systeemarchitectuur het belangrijkst zijn om te beschrijven. Bijvoorbeeld in de vorm van teksten, modellen en/of afbeeldingen. | ||
| + | Hoe een organisatie het beste kan (gaan) werken onder architectuur wordt bepaald door contextuele factoren zoals bedrijfscultuur, het aanwezig (of afwezig...) zijn van visie en de beschikbare capaciteit voor architectuurwerkzaamheden. | ||
| − | + | ==Rol van de architect== | |
| − | + | Een medewerker in de rol van architect (waarbij de functienaam kan verschillen) ontwikkelt, beheert en adviseert over architectuur en het gebruik daarvan. Bijvoorbeeld voorafgaand aan projectuitvoering waarbij de architect een [https://www.noraonline.nl/wiki/PSA_(Project_Startarchitectuur) Project Start Architectuur] maakt of toetst, tijdens het uitvoeren van een project waarbij de architect deel uitmaakt van het projectteam of na afronding van een project om te beoordelen of aan architectuureisen is voldaan en of er aanvullende maatregelen nodig zijn. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Afhankelijk van de context en taakomschrijving kunnen door een architect opgeleverde producten (inclusief de vorm daarvan) verschillen. Architectuurproducten zijn bijvoorbeeld richtinggevende architectuurprincipes, hoog niveau beschrijvingen van bedrijfs- en applicatieprocessen en sets van eisen waaraan een systeem moet voldoen ("requirements"). | |
| − | == | + | ==Hulpmiddelen voor de architect == |
| − | + | Architecten kunnen gebruik maken van verschillende soorten hulpmiddelen. Welk hulpmiddel het meest geschikt is wordt bepaald door bijvoorbeeld de doelgroep (bijvoorbeeld architecten, bestuurders of ontwikkelaars), het doel (bijvoorbeeld ontwerpen, informeren of beslissen) en het benodigde niveau van uitwerking (bijvoorbeeld globaal, samenhangend of gedetailleerd). Het is aan de architect het hulpmiddel te kiezen dat het beste past bij de betreffende stakeholders. Bijvoorbeeld een setje Powerpoint-sheets voor bestuurders en uitgewerkte architectuurdiagrammen voor architecten. | |
| − | + | De GEMMA (en ook de NORA) maakt intensief gebruik van de open en gestandaardiseerde modelleertaal [https://www.opengroup.org/archimate-forum/archimate-overview Archimate] om architectuurconcepten nauwkeurig en eenduidig te beschrijven. Voor het modelleren met Archimate gebruikt de GEMMA de open source tool [https://www.archimatetool.com Archi]. De pagina [https://www.gemmaonline.nl/index.php/ArchiMate_modelleren Archimate modelleren] beschrijft het GEMMA Archimate-model, de manier waarop het is te downloaden en meer algemeen het gebruik via de modelleertool Archi. Het GEMMA Archimate-model is ook in te lezen in andere modelleertools zoals [http://www.bizzdesign.nl BiZZdesign Architect], [https://www.valueblue.nl/bluedolphin/ Blue Dolphin], [https://www.dragon1.com/nl Dragon1], [http://www.mavim.nl Mavim], [http://www.sparxsystems.com Sparx Enterprise Architect]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Naast modelleren met Archimate zijn uiteraard ook andere modelleertechnieken toe te passen. Bijvoorbeeld door diagrammen te maken met behulp van talen zoals BPMN of UML. Waarvoor gebruik is te maken van verschillende tools (bijvoorbeeld [https://www.drawio.com/ draw.io], [https://www.lucidchart.com/ lucidchart]). | |
| − | + | Voor gemeentelijk architecten kan de [https://www.softwarecatalogus.nl/ GEMMA Softwarecatalogus] een waardevol hulpmiddel zijn. In de softwarecatalogus is de relatie gelegd tussen door een gemeente gebruikte softwarepakketten en de binnen de GEMMA-informatiearchitectuur benoemde [https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_alle_referentiecomponenten referentiecomponenten]. Op basis daarvan is het applicatielandschap van een gemeente eenvoudig te plotten op het GEMMA-architectuurmodel. Daarmee wordt zichtbaar welke binnen een gemeente aanwezige pakketten welke GEMMA-referentiecomponenten implementeren. Vanuit de Softwarecatalogus is een [https://www.softwarecatalogus.nl/Handleiding%20koppeling%20architectuurtools ArchiMate-export te maken].die is in te lezen in een eigen architectuurtool. Dit kan dienen als basis voor een gemeentelijk architectuurmodelvan de hele gemeente of een deel daarvan of bijvoorbeeld voor een nieuw te starten project. | |
| − | |||
| − | == | + | == Beginnend architect == |
| − | + | In 2021 is een [https://www.noraonline.nl/wiki/Community_van_beginnend_overheidsarchitecten community van beginnend overheidsarchitecten] gestart. Doel daarvan is om mensen die als architect binnen de overheid willen werken, of dit pas kort doen, met elkaar in contact te brengen en verder te helpen. Beheerders van de NORA en GEMMA ondersteunen hierbij. | |
| − | |||
| − | In | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Huidige versie van 6 mrt 2024 om 03:00
Gemeenten staan continu voor nieuwe uitdagingen. Wijzigingen in beleid, wetgeving, strategie, afspraken of standaarden hebben invloed op hoe de gemeente haar taken invult en uitvoert. 'Werken onder architectuur', en daarbij gebruik maken van de GEMMA, helpt gemeenten om goed om te kunnen gaan met alle uitdagingen.
Architectuur[bewerken]
De GEMMA gebruikt de definitie van de internationale ISO/IEC/IEEE 42010 standaard om de betekenis van de term 'architectuur te beschrijven: 'de fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie'. Beschrijven van architectuur biedt overzicht en inzicht waarmee gericht(er) is te sturen op ontwikkeling van de organisatie in de gewenste richting ('van IST naar SOLL'). Bijvoorbeeld om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving, beleidsdoelen te realiseren of ervoor te zorgen dat applicaties goed samenwerken.
Architectuur heeft als doel om fundamentele keuzes te maken die voor langere termijn richting geven aan veranderingen. Architectuur beschrijft niet in detail hoe veranderingen plaats moeten vinden. Dat gebeurt in de ontwerp- en realisatiefase van projecten en biedt zo de mogelijkheid om binnen de specifieke context optimale keuzes te maken.
In de praktijk worden verschillende soorten architectuur onderscheiden. Architectuur die is bedoeld om organisaties goed te laten functioneren wordt aangeduid met de term 'enterprise-architectuur'. Gemeenten kunnen de GEMMA gebruiken als basis voor hun eigen enterprise-architectuur. Afhankelijk van het aandachtsgebied worden ook andere soorten architectuur onderscheiden zoals bedrijfsarchitectuur (met o.a. actoren, bedrijfsfuncties, bedrijfsprocessen), informatiearchitectuur (applicaties en data) en technische architectuur (technologiecomponenten). Wat is de basisarchitectuur beschrijft de verschillende soorten architectuur die onderdeel zijn van de GEMMA.
Werken onder architectuur[bewerken]
Werken onder architectuur verwijst naar een aanpak waarbij een organisatie op basis van een beschreven architectuur haar organisatie en informatievoorziening ontwerpt, ontwikkelt en beheert. Daarbij is aandacht nodig voor verschillende aspecten, zoals:
- Architectuurfuncties: de rollen, taken en bevoegdheden in relatie tot architectuur moeten helder en toegekend zijn.
- Architectuurprocessen: er moeten afspraken zijn over de ontwikkeling, vaststelling en toepassing (of afwijking) van architectuur.
- Architectuurmethoden en -technieken: het moet duidelijk zijn hoe er met architectuur wordt gewerkt. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van bepaalde methoden en technieken zoals TOGAF (een internationaal architectuurraamwerk) en/of ArchiMate (een archtitectuurbeschrijvingstaal).
- Architectuurinhoud: er moet worden bepaald welke onderdelen van de systeemarchitectuur het belangrijkst zijn om te beschrijven. Bijvoorbeeld in de vorm van teksten, modellen en/of afbeeldingen.
Hoe een organisatie het beste kan (gaan) werken onder architectuur wordt bepaald door contextuele factoren zoals bedrijfscultuur, het aanwezig (of afwezig...) zijn van visie en de beschikbare capaciteit voor architectuurwerkzaamheden.
Rol van de architect[bewerken]
Een medewerker in de rol van architect (waarbij de functienaam kan verschillen) ontwikkelt, beheert en adviseert over architectuur en het gebruik daarvan. Bijvoorbeeld voorafgaand aan projectuitvoering waarbij de architect een Project Start Architectuur maakt of toetst, tijdens het uitvoeren van een project waarbij de architect deel uitmaakt van het projectteam of na afronding van een project om te beoordelen of aan architectuureisen is voldaan en of er aanvullende maatregelen nodig zijn.
Afhankelijk van de context en taakomschrijving kunnen door een architect opgeleverde producten (inclusief de vorm daarvan) verschillen. Architectuurproducten zijn bijvoorbeeld richtinggevende architectuurprincipes, hoog niveau beschrijvingen van bedrijfs- en applicatieprocessen en sets van eisen waaraan een systeem moet voldoen ("requirements").
Hulpmiddelen voor de architect[bewerken]
Architecten kunnen gebruik maken van verschillende soorten hulpmiddelen. Welk hulpmiddel het meest geschikt is wordt bepaald door bijvoorbeeld de doelgroep (bijvoorbeeld architecten, bestuurders of ontwikkelaars), het doel (bijvoorbeeld ontwerpen, informeren of beslissen) en het benodigde niveau van uitwerking (bijvoorbeeld globaal, samenhangend of gedetailleerd). Het is aan de architect het hulpmiddel te kiezen dat het beste past bij de betreffende stakeholders. Bijvoorbeeld een setje Powerpoint-sheets voor bestuurders en uitgewerkte architectuurdiagrammen voor architecten.
De GEMMA (en ook de NORA) maakt intensief gebruik van de open en gestandaardiseerde modelleertaal Archimate om architectuurconcepten nauwkeurig en eenduidig te beschrijven. Voor het modelleren met Archimate gebruikt de GEMMA de open source tool Archi. De pagina Archimate modelleren beschrijft het GEMMA Archimate-model, de manier waarop het is te downloaden en meer algemeen het gebruik via de modelleertool Archi. Het GEMMA Archimate-model is ook in te lezen in andere modelleertools zoals BiZZdesign Architect, Blue Dolphin, Dragon1, Mavim, Sparx Enterprise Architect.
Naast modelleren met Archimate zijn uiteraard ook andere modelleertechnieken toe te passen. Bijvoorbeeld door diagrammen te maken met behulp van talen zoals BPMN of UML. Waarvoor gebruik is te maken van verschillende tools (bijvoorbeeld draw.io, lucidchart).
Voor gemeentelijk architecten kan de GEMMA Softwarecatalogus een waardevol hulpmiddel zijn. In de softwarecatalogus is de relatie gelegd tussen door een gemeente gebruikte softwarepakketten en de binnen de GEMMA-informatiearchitectuur benoemde referentiecomponenten. Op basis daarvan is het applicatielandschap van een gemeente eenvoudig te plotten op het GEMMA-architectuurmodel. Daarmee wordt zichtbaar welke binnen een gemeente aanwezige pakketten welke GEMMA-referentiecomponenten implementeren. Vanuit de Softwarecatalogus is een ArchiMate-export te maken.die is in te lezen in een eigen architectuurtool. Dit kan dienen als basis voor een gemeentelijk architectuurmodelvan de hele gemeente of een deel daarvan of bijvoorbeeld voor een nieuw te starten project.
Beginnend architect[bewerken]
In 2021 is een community van beginnend overheidsarchitecten gestart. Doel daarvan is om mensen die als architect binnen de overheid willen werken, of dit pas kort doen, met elkaar in contact te brengen en verder te helpen. Beheerders van de NORA en GEMMA ondersteunen hierbij.