Versie door GEMMAbot (overleg | bijdragen) op 11 apr 2023 om 09:07
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Vernieuwing van de GEMMA

10 april 2023



De GEMMA referentiearchitectuur voor Nederlandse gemeenten is met haar pakweg 20 jaar een van de oudste dochters van de NORA ('Nederlandse Overheids Referentie Architectuur'). In de loop der jaren zijn er steeds meer (architectuur)producten bij gekomen. Onder andere Common Ground heeft geleid tot een flinke uitbreiding van de GEMMA. De GEMMA is daarom recent geherstructureerd en verbeterd zodat ze beter bruikbaar wordt voor gemeenten en leveranciers.

Scoping

De GEMMA heeft als doel om via architectuurproducten richting te geven aan alle gemeenten en leveranciers bij nieuwe, met name IT-gerelateerde, ontwikkelingen. Er is kritisch gekeken of bestaande producten eigenlijk wel onderdeel van de GEMMA zijn en of er nog producten ontbreken. Dit leidde bijvoorbeeld tot de vaststelling dat 'standaarden' een belangrijke rol spelen binnen de GEMMA (bijvoorbeeld om te beschrijven welke standaarden referentiecomponenten moeten ondersteunen) maar dat zaken als de specificatie en procesmatige aspecten van gemeentelijke standaarden geen onderdeel van de GEMMA zijn. Reden om dat type informatie niet meer te publiceren op GEMMA Online maar via een nieuwe, op ontwikkeling van gemeentelijke standaarden gerichte, omgeving.

Opbouw

De GEMMA bestaat uit een verzameling samenhangende architectuurproducten. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in:

  • de GEMMA Basisarchitectuur: de kern van de GEMMA met daarin o.a. Architectuurprincipes en een beschrijving van de GEMMA Bedrijfs- en Informatiearchitectuur.
  • meerdere Thema-architecturen: architectuurbeschrijvingen voor een bepaald thema zoals 'Beveiliging en Privacy' en 'Zaakgericht werken'.
  • Algemene producten die breed binnen de GEMMA worden gebruikt zoals het GEMMA Begrippenkader en het GEMMA Kennismodel.

De GEMMA Basisarchitectuur kent vertrouwde producten zoals 'Bedrijfsarchitectuur' en 'Informatiearchitectuur' (waarbij 'informatiearchitectuur 'applicatiearchitectuur' en 'data-architectuur' omvat). De GEMMA Architectuurvisie is een nieuw product dat een hoog-over beschrijving bevat van de GEMMA. Ook nieuw is de groep 'Strategie en motivatie' die voor de lange termijn geldende GEMMA-uitgangspunten beschrijft. Hiertoe behoren 'kernwaarden', 'kwaliteitsdoelen' en nieuwe GEMMA-brede 'architectuurprincipes'. Bij het opstellen hiervan is zo veel mogelijk aangesloten bij actuele ontwikkelingen binnen de NORA.

GEMMA thema-architecturen beschrijven architectuur voor een bepaald thema. De aanleiding voor het ontwikkelen van een thema-architectuur is verschillend. Bijvoorbeeld een grote vraag vanuit gemeenten of nieuwe wetgeving die het nodig maakt om bepaalde functionaliteit verder uit te werken. Voorheen kende GEMMA Online "thema's" waarbinnen verschillende soorten informatie was te vinden (bijvoorbeeld over projecten die te maken hadden met een thema). Voor thema-architecturen geldt dat ze beperkt blijven tot architectuuraspecten (waarbij soms wordt verwezen naar elders aanwezige gerelateerde informatie).

De GEMMA basisarchitectuur en de verschillende thema-architecturen vormen één geheel en moeten in samenhang worden gebruikt. Een breed bruikbare thema-architectuur als 'Privacy en beveiliging' zal bijvoorbeeld producten bevatten waar zowel vanuit basisarchitectuur-producten als vanuit andere thema-architecturen naar zal worden verwezen.

Het werken met thema-architecturen is nieuw en moet zich nog uitkristalliseren. Er wordt de komende maanden nog gewerkt aan het herordenen en verder uitwerken hiervan.

Begrippen

Consistent gebruik van heldere begrippen is belangrijk om de GEMMA begrijpelijk te maken. Er is daarom een eigen begrippenkader gemaakt dat de betekenis van belangrijke binnen de GEMMA gebruikte begrippen beschrijft. Zijn er synoniemen dan is aangegeven welk woord binnen de GEMMA de voorkeur heeft. Gebruikers van GEMMA Online kunnen het Begrippenkader zelf raadplegen maar ook tijdens het lezen van een tekst via een pop-up zien wat de betekenis van een gebruikte term is.

Common Ground

Er was de afgelopen regelmatig onduidelijkheid over de relatie tussen de GEMMA en Common Ground. Onder andere de term 'GEMMA Gegevenslandschap' leidde regelmatig tot verwarring en wordt om die reden niet meer gebruikt. Binnen de GEMMA kennen we nu de thema-architectuur Common Ground: een architectuuruitwerking specifiek voor de ontwikkelingen die onder de noemer 'Common Ground' plaatsvinden. De GEMMA beperkt zich daarbij in de rol van referentiearchitectuur tot de informatiekundige aspecten van Common Ground en werkt daarvoor de architectuur uit. Bijvoorbeeld in de 'Informatiekundige Visie Common Ground' en een uitwerking van de informatiefuncties zoals die zijn benoemd in het 'Common Ground  vijflaagsmodel'.

De GEMMA fungeert dus (ook) voor Common Ground als referentiearchitectuur. Daarbij gaat het zowel om producten uit de GEMMA Basisarchitectuur (bijv. referentiecomponenten) als producten uit andere thema-architecturen (bijv. 'Privacy en Informatiebeveiliging' en 'Werken met APIs').

Standaarden

Binnen het streven van de GEMMA naar standaardisatie spelen 'standaarden' een belangrijke rol. De GEMMA beschrijft bijvoorbeeld welke standaarden referentiecomponenten moeten ondersteunen om te zorgen voor goede samenwerking tussen componenten en de GEMMA Standaardenlijst beschrijft alle voor gemeenten relevante standaarden.

Standaarden worden door verschillende partijen ontwikkeld en vastgesteld. In Nederland stelt het Forum Standaardisatie vast voor welke standaarden gebruik verplicht is of wordt aanbevolen. Ook de VNG ontwikkelt standaarden waar bij gemeenten en leveranciers behoefte aan is waarbij het VNG Bestuur bepaalt of gebruik verplicht of aanbevolen is. Voor het ontwikkelproces en de procesmatige aspecten van gemeentelijke standaarden komt een aparte website. Dit type standaarden worden, net zoals geldt voor andere standaarden, relevant wanneer ze formeel zijn vastgesteld.

Op GEMMA Online worden onder het kopje 'Standaarden' nu 3 soorten standaarden onderscheiden:

  • 'API-standaarden' die werken volgens de REST-architectuurstijl. Voor het ontwerp van dit type standaarden gelden de REST-API Design Rules. Gebruik van dit standaarden past binnen de overheidsbrede API-Strategie voor de Nederlandse overheid.
  • 'StUF-standaarden' voor geautomatiseerde data-uitwisseling gebaseerd op het Standaard Uitwisseling Formaat(StUF). De StUF-standaarden worden, voor zover daaraan behoefte is, de komende jaren gefaseerd vervangen door API-standaarden.
  • 'Informatiemodellen' met gestructureerde beschrijvingen van de structuur, semantiek en de eigenschappen van informatie over dingen in de werkelijkheid. Nodig om alle betrokken duidelijkheid te verschaffen over de betekenis en samenhang van concepten en bijvoorbeeld bruikbaar als startpunt voor het ontwikkelen van API-standaarden.

Projecten

Eerder is toegelicht dat de GEMMA en het publicatieplatform GEMMA Online zoveel mogelijk beperkt blijft tot GEMMA-architectuurproducten. Op GEMMA Online wordt voorlopig echter ook nog een menu-item 'Projecten' opgenomen. Dit betreft projecten waarbij enerzijds de GEMMA van belang is bij de uitvoering en waar het project op termijn tot uitbreiding van de GEMMA kan leiden.


Deze pagina is het laatst bewerkt op 11 apr 2023 om 09:07.