Vernieuwd Common Ground vijflaagsmodel

14 november 2023

Het Common Ground vijflaagsmodel, onderdeel van de GEMMA thema-architectuur Common Ground, is geactualiseerd en verbeterd en wordt nu gemodelleerd met behulp van de Archimate architectuur-beschrijvingstaal. Het model is hierdoor beter bruikbaar om de architectuur te beschrijven van de door Common Ground nagestreefde gemeentelijke informatievoorziening.

Binnen de thema-architectuur Common Ground wordt intensief gebruik gemaakt van het Common Ground vijflaagsmodel. Het model wordt vaak gebruikt als communicatiemiddel om te beschrijven hoe verschillende soorten componenten (gegroepeerd in lagen) met elkaar samenwerken. Een beschrijving in globale termen kan daarbij voldoen. Voor gerichte doorontwikkeling is echter een meer gedetailleerde uitwerking nodig.

Nieuwe versie vijflaagsmodel

Het Common Ground vijflaagsmodel is recent geactualiseerd en verbeterd en wordt nu, net zoals andere GEMMA-architectuurproducten, gemodelleerd met de architectuur-beschrijvingstaal Archimate. Daarbij is gebruik gemaakt van het Archimate-element ‘capability’: “een vermogen waarover een organisatie, persoon of systeem beschikt”. Om aan te sluiten bij de terminologie binnen de Nederlandse overheid (o.a. beleidsstukken, de NORA en de GDI) gebruiken we in beschrijvingen hiervoor de term ‘generieke functie’.

Generieke functies per laag

Om de door Common Ground nagestreefde informatievoorziening te kunnen realiseren moeten binnen iedere laag in het vijflaagsmodel een aantal generieke functies aanwezig zijn. Binnen de laag ‘Diensten’ moeten bijvoorbeeld functies aanwezig zijn om dienstenafnemers te kunnen authenticeren en autoriseren en om toegang te geven tot data in bronregistraties. De GEMMA thema-architectuur Common Ground beschrijft wat iedere functie inhoudt, wat er nodig is voor realisatie (bijvoorbeeld met welke afspraken en standaarden) en geeft in algemene termen aan hoe dit is te realiseren. Bij het in de praktijk realiseren van generieke functies kunnen verschillende keuzes worden gemaakt. Bijvoorbeeld qua bedrijfsvoering, informatievoorziening en toegepaste technologie. Dit stelt gemeenten en leveranciers in staat om binnen hun context geschikte realisatiekeuzes te maken. Waarbij uiteraard geldt dat (groepen van) gemeenten hierin dezelfde keuzes kunnen maken.

Aanpassingen

Op basis van opgedane ervaringen en nieuwe ontwikkelingen is het vijflaagsmodel op een aantal plaatsen aangepast. Enkele belangrijke aanpassingen zijn:

• De namen van functies zijn verbeterd en hebben nu allemaal de ‘werkwoord + zelfstandig naamwoord’ vorm (waarbij je ervoor kunt denken ‘in staat zijn tot’ of ‘kunnen’).
• Naast de rol van ‘dienstenafnemer’ en ‘dienstenaanbieder’ is de rol van ‘intermediair’ benoemd (met name verantwoordelijk voor het verbinden van afnemers en aanbieders voor het veilig kunnen uitwisselen van data).
• Benoemde rollen, lagen en generieke functies zijn eenduidiger en helderder beschreven en nu herbruikbaar (bijvoorbeeld binnen verschillende pagina's op GEMMA Online).
• Enkele aanpassingen binnen generieke functies:
  • ‘Authenticeren en autoriseren’ is gesplitst in 2 aparte generieke functies omdat ze specifieke uitwerkingen kennen.
  • In de groep ‘Connectiviteit’ is ‘NLX’ als in te zetten verbindingsvoorziening vervangen door de FSC-standaard die hierbij een rol kan gaan spelen.
  • ‘Historie en metadatering’ is opgedeeld in 2 aparte functies omdat beide specifieke uitwerkingen kennen.

Meer informatie

De 'landingspagina' van de thema-architectuur bevat een korte introductie met verwijzingen naar alle bijbehorende architectuurproducten, waaronder:

• Het Common Ground vijflaagsmodel in hoofdlijnen
• Een toelichting op de opbouw en beoogd gebruik van het vijflaagsmodel
• Uitwerking van alle benoemde generieke functies zoals getoond in het vijflaagsmodel)

Afkorting van Gemeentelijke Modelarchitectuur. De referentiearchitectuur voor Nederlandse gemeenten, die beschrijft hoe gemeentelijke processen, informatiesystemen, gegevens en infrastructuur samenhangen, en richting geeft aan inrichting en ontwikkeling van de gemeentelijke informatievoorziening.

De fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie.

Het geheel van mensen, middelen en maatregelen, gericht op de informatiebehoefte van de organisatie.

Een vermogen waarover een organisatie, persoon of systeem beschikt.

Afkorting van Generieke Digitale Infrastructuur. De verzameling van afspraken(stelsels), standaarden en voorzieningen die alle publieke dienstverleners gebruiken voor hun digitale dienstverlening aan burgers en ondernemers.

Synoniem van gegevens. Vastgelegde waarnemingen of beweringen over eigenschappen van objecten.

Actor of applicatie die bemiddelt tussen aanbieders en afnemers

Een document met erkende afspraken, specificaties of criteria over een product, een dienst of een methode.

De betekenis die mensen geven aan gegevens in een context.