Architectuurprincipes


Hieronder staan de in maart 2023 vernieuwde GEMMA-architectuurprincipes. Deze vervangen de eerdere GEMMA architectuurprincipes. Deze architectuurprincipes zijn gebaseerd op de NORA-Principes en aangepast, maar ook nieuwe toegevoegd waar nodig. Ook zijn de relaties aangegeven met de NORA-Kernwaarden en -Kwaliteitsdoelen. Voor GEMMA zijn deze relaties nog in ontwikkeling. Kijk voor een verantwoording van de totstandkoming en de relatie met de oude principe op: Verantwoording nieuwe GEMMA Principes

Beschrijf nauwkeurig, positioneer deze helder binnen het dienstenaanbod en informeer de afnemer over de dienst, zowel procesmatig als inhoudelijk. (Principle) Geef inzicht in de afhandeling van de dienst Bied de dienst aan wanneer dit in het belang is of zou kunnen zijn voor de afnemer. (Principle) Bied de dienst proactief aan Baseer oplossingen op zelfstandige componenten (Principle) Bouw diensten modulair op Bundel de dienst met andere voor de afnemer relevante diensten binnen de keten, zodat die in één keer afgenomen kunnen worden. (Principle) Bundel diensten Ga uit van overheidsbreed hergebruik van diensten, of onderdelen daarvan voordat je overgaat tot het kopen of het laten maken. (Principle) Hergebruik voor kopen, voor maken Maak bij de dienst gebruik van gegevens die afkomstig zijn uit een bronregistratie. (Principle) Informeer bij de bron Lever een gelijkwaardige uitkomst, ongeacht het gebruikte kanaal. Bied de dienst aan via internet, fysiek (off-line) en eventueel via andere passende kanalen waar de afnemer gebruik van kan maken (Principle) Lever een kanaal-onafhankelijk resultaat Verifieer doorlopend de kwaliteit en de juiste werking van de componenten en beheersmaatregelen van de dienst. Amsterdam: Borg gedurende de levensloop van onze digitale diensten dat deze passend, betrouwbaar, beschikbaar, actueel en veilig zijn met inachtneming van wettelijke kaders en beleidskaders. (Principle) Verifieer altijd Gebruik gegevens als fundament voor het ontwerp, realisatie en doorontwikkeling van de dienst en richt het beheer hiervan goed in. (Principle) Neem gegevens als fundament Geef burgers en bedrijven de zekerheid dat informatie over hen alleen wordt gebruikt voor de doelen waarvoor deze oorspronkelijk is verzameld. (Principle) Pas doelbinding toe Standaardiseer waar het kan, maak specifiek waar het moet. (Principle) Standaardiseer waar mogelijk Ontwerp, realiseer en verbeter de dienst vanuit het perspectief van de afnemer. (Principle) Verplaats je in de gebruiker Bereid de dienst voor op veranderende werklast of reikwijdte. (Principle) Maak diensten schaalbaar Organiseer maatregelen pro-actief en preventief tegen digitale bedreigingen (Principle) Zorg voor digitale weerbaarheid Iedereen kan meedoen in de (digitale) samenleving (Principle) Zorg voor digitale inclusie Digitale zelfbeschikking op gegevens (Principle) Bied regie op gegevens Voorkom onnodige complexiteit door activiteiten en middelen die geen waarde toevoegen, weg te laten. (Principle) Streef naar eenvoud ArchiMateNote GEMMA Principes ArchiMateNote NORA Principes Maak in alle stappen van ontwerp en doorontwikkeling van de dienst de risico's inzichtelijk en stuur op een afgewogen beheersing ervan. (Principle) Beheers risico's voortdurend ArchiMateNote GAP02 ArchiMateNote GAP01 ArchiMateNote GAP03 ArchiMateNote GAP10 ArchiMateNote GAP09 ArchiMateNote GAP08 ArchiMateNote GAP07 ArchiMateNote GAP06 ArchiMateNote GAP05 ArchiMateNote GAP04 ArchiMateNote GAP15 ArchiMateNote GAP14 ArchiMateNote GAP13 ArchiMateNote GAP12 ArchiMateNote GAP11 ArchiMateNote GAP19 ArchiMateNote GAP18 ArchiMateNote GAP20 ArchiMateNote GAP16 ArchiMateNote GAP17 Beschrijf de dienst nauwkeurig en positioneer deze helder binnen het dienstenaanbod. (Principle) Beschrijf de dienst nauwkeurig Maak cyclische sturing op de kwaliteit van de dienst mogelijk. (Principle) Stuur cyclisch op kwaliteit Deze svg is op 27-03-2024 13:51:19 CET gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2024 ArchiXL. ArchiMedes 27-03-2024 13:51:19 CET

GEMMA principes (nieuw (uit model: GEMMA 2) - Toon SVG - Download als csv

Overzicht NORA architectuurprincipes[bewerken]

IDArchitectuurprincipeStellingRationaleKwaliteitsdoel(en)Kernwaarde
GAP13Beheers risico's voortdurendMaak in alle stappen van ontwerp en doorontwikkeling van de dienst de risico's inzichtelijk en stuur op een afgewogen beheersing ervan.Wanneer helder in beeld is welke gevaren en bedreigingen van toepassing zijn voor de dienst, kun je gepaste beheersmaatregelen nemen. De manieren waarop componenten kunnen falen of hoe er misbruik van kan worden gemaakt zijn onderdeel van de risicoanalyse. Telkens kan dan de afweging worden gemaakt in welke mate de kosten en inspanningen van verdere mitigatie in verhouding staan tot de gevolgen als een risico zich voordoet. De bereidheid van de overheidsdienstverlener om restrisico's te accepteren maakt onderdeel uit van de afweging. Door risico's tijdig te onderkennen zijn beheersmaatregelen effectiever en efficiënter te implementeren.Beschikbaar
Integer
Kostenefficient
Vertrouwelijk
Digitaal soeverein
Veilig
Ethisch verantwoord
Doelmatig
GAP09Beschrijf de dienst nauwkeurigBeschrijf de dienst nauwkeurig en positioneer deze helder binnen het dienstenaanbod.Een heldere beschrijving van het wat, het doel en wettelijk kader inclusief interactiemomenten en positionering draagt bij aan het gebruik van de dienst. Het maakt diensten gemakkelijker vindbaar voor afnemers. Het draagt bij aan het begrip bij afnemers van wat de dienst wel en niet te bieden heeft, ten opzichte van andere verwante diensten.Begrijpelijk
Transparant
Verantwoord
Vindbaar
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Open
Vertrouwen
Doelmatig
GAP05Bied de dienst proactief aanBied de dienst aan wanneer dit in het belang is of zou kunnen zijn voor de afnemer.Het gebruik en gemak van diensten neemt toe wanneer overheidsdienstverleners acteren op signalen die duiden op (latente) behoeften bij de afnemer. Op basis hiervan nemen zij het initiatief om (aanvullende) diensten aan te bieden of er naar door te wijzen. Afnemers hoeven daardoor niet eerst zelf de vraag te stellen, of te weten welke diensten beschikbaar zijn. Proactiviteit is een belangrijk aspect van de kwaliteit van dienstverlening die de overheid nastreeft.Ontvankelijk
Proactief
Rechtmatig
Ethisch verantwoord
Open
Vertrouwen
Doeltreffend
Van Maatschappelijke waarde
GAP07Bouw diensten modulair opBaseer oplossingen op zelfstandige componentenDoor diensten modulair op te bouwen en te ontkoppelen wordt de flexibiliteit vergroot, wat leidt tot meer wendbaarheid, meer hergebruik en duurzaamheid.Duurzaam
Innovatief
Noodzakelijk
Wendbaar
Digitaal soeverein
Ethisch verantwoord
Toekomstgericht
Van Maatschappelijke waarde
Doelmatig
GAP04Bundel dienstenBundel de dienst met andere voor de afnemer relevante diensten binnen de keten, zodat die in één keer afgenomen kunnen worden.Door bundeling van diensten nemen gebruiksgemak en meerwaarde voor afnemers toe: waar voorheen meerdere aanvragen nodig waren, kan nu met één aanvraag worden volstaan. Tevens kunnen overheidsdienstverleners zo efficiënter samenwerken.Gebundeld
Interoperabel
Overzichtelijk
Toegankelijk
Doeltreffend
Digitaal soeverein
Doelmatig
Van Maatschappelijke waarde
Ethisch verantwoord
Open
GAP02Geef inzicht in de afhandeling van de dienstBeschrijf nauwkeurig, positioneer deze helder binnen het dienstenaanbod en informeer de afnemer over de dienst, zowel procesmatig als inhoudelijk.Een heldere beschrijving van het wat, het doel en wettelijk kader inclusief interactiemomenten, positionering, criteria en voorwaarden draagt bij aan het gebruik van de dienst en vindt deze gemakkelijker vindbaar. Het draagt bij aan het begrip van afnemers van wat de dienst wel en niet te bieden heeft, tov andere verwante diensten. Afnemers willen graag inzicht hebben in de voortgang en (deel)beslissingen van de dienstverlening. Dit is onder andere van belang wanneer de afnemer het resultaat nodig heeft voor vervolgactiviteiten.Begrijpelijk
Overzichtelijk
Privacy
Transparant
Verantwoord
Vindbaar
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Van Maatschappelijke waarde
Vertrouwen
Open
Doelmatig
GAP06Hergebruik voor kopen, voor makenGa uit van overheidsbreed hergebruik van diensten, of onderdelen daarvan voordat je overgaat tot het kopen of het laten maken.Hergebruik van diensten of onderdelen daarvan is duurzaam en kostenefficiënt, en bovendien leidt dit tot standaardisering van dienstverlening en informatievoorzieningen. Als hergebruik niet mogelijk is, ga dan na of aanpassing op het bestaande mogelijk is. Pas daarna komt het alternatief om iets te kopen of desnoods te (laten) maken in zicht.Duurzaam
Innovatief
Kostenefficient
Uniform
Digitaal soeverein
Ethisch verantwoord
Toekomstgericht
Van Maatschappelijke waarde
Doelmatig
GAP12Informeer bij de bronMaak bij de dienst gebruik van gegevens die afkomstig zijn uit een bronregistratie.Voor betrouwbare dienstverlening is het hergebruik van de juiste informatie en documenten van cruciaal belang. Om de kwaliteit over de juistheid van een gegeven te borgen, moet duidelijk zijn welke organisatie bepaalt wat de juiste informatie is. Uitgangspunt is dat er voor gegevens waar de overheid gebruik van maakt, altijd één bron bestaat, die leidend is.Noodzakelijk
Uniform
Wendbaar
Doelmatig
Van Maatschappelijke waarde
Ethisch verantwoord
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
GAP03Lever een kanaal-onafhankelijk resultaatLever een gelijkwaardige uitkomst, ongeacht het gebruikte kanaal. Bied de dienst aan via internet, fysiek (off-line) en eventueel via andere passende kanalen waar de afnemer gebruik van kan makenAfnemers verwachten een gelijkwaardig resultaat, dat niet beïnvloed wordt door hun kanaalkeuze. Het mag dus voor het resultaat van de dienst geen verschil uitmaken of deze bijvoorbeeld via internet of fysiek is aangevraagd. De geleverde informatie is in alle gevallen hetzelfde, ongeacht de plaats of medewerker die deze informatie levert.Betrouwbaar
Interoperabel
Ontvankelijk
Rechtmatig
Toegankelijk
Uniform
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
Digitaal soeverein
Doelmatig
Doeltreffend
Open
Van Maatschappelijke waarde
GAP15Maak diensten schaalbaarBereid de dienst voor op veranderende werklast of reikwijdte.Een schaalbare dienst kan omgaan met zowel verwachte als onverwachte intensivering of extensivering. Dit waarborgt de beschikbaarheid van de dienst en hiermee ook de wendbaarheid. Het voorkomt het ad hoc en onder hoge tijdsdruk realiseren van het opschalen van de dienst.Beschikbaar
Betrouwbaar
Innovatief
Wendbaar
Digitaal soeverein
Veilig
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
Toekomstgericht
GAP10Neem gegevens als fundamentGebruik gegevens als fundament voor het ontwerp, realisatie en doorontwikkeling van de dienst en richt het beheer hiervan goed in.De kwaliteit en toegankelijkheid van gegevens bepaalt de waarde van de dienst. De onderliggende gegevens kennen meestal een veel langere levenscyclus dan de systemen waarin deze verwerkt wordt. Als gegevens op duurzame wijze toegankelijk zijn gemaakt voor mens én machine kunnen deze gegevens dienen als fundering voor verschillende diensten in verschillende toepassingen, door de tijd en over de hele keten heen.Begrijpelijk
Beschikbaar
Betrouwbaar
Gebundeld
Integer
Kostenefficient
Overzichtelijk
Toegankelijk
Uniform
Vindbaar
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Digitaal soeverein
Veilig
Vertrouwen
Doelmatig
Van Maatschappelijke waarde
Open
GAP11Pas doelbinding toeGeef burgers en bedrijven de zekerheid dat informatie over hen alleen wordt gebruikt voor de doelen waarvoor deze oorspronkelijk is verzameld.Afspraken over het gebruik van informatie zijn nodig voor een vertrouwen in de dienstverlening. Door informatie niet te gebruiken voor andere processen of diensten binnen de overheid, wordt zekerheid naar burgers en bedrijven geboden.Betrouwbaar
Privacy
Verantwoord
Vertrouwelijk
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
Veilig
GAP08Standaardiseer waar mogelijkStandaardiseer waar het kan, maak specifiek waar het moet.Standaardisatie reduceert variëteit en kosten, en zorgt voor een betere interoperabiliteit en beveiliging. Hiermee komt bovendien een grotere wendbaarheid tot stand. Door te kiezen voor open standaarden wordt vendor lock-in voorkomen.Kostenefficient
Uniform
Wendbaar
Doelmatig
Ethisch verantwoord
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
GAP16Streef naar eenvoudVoorkom onnodige complexiteit door activiteiten en middelen die geen waarde toevoegen, weg te laten.Meer complexiteit verhoogt de kosten, verhult kwetsbaarheden en reduceert het overzicht en belemmert veranderingen.Begrijpelijk
Innovatief
Interoperabel
Kostenefficient
Rechtmatig
Wendbaar
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Toekomstgericht
Digitaal soeverein
Doelmatig
Van Maatschappelijke waarde
GAP17Stuur cyclisch op kwaliteitMaak cyclische sturing op de kwaliteit van de dienst mogelijk.Vertrouwen in het service-niveau van een overheidsdienstverlener, in de beschikbaarheid van een dienst, in de betrouwbaarheid van informatie, in de werking van een component, of de adequaatheid van beheersmaatregelen, is alleen gerechtvaardigd als de componenten en beheersmaatregelen van de dienst doorlopend wordt geverifieerd. Voor alle diensten gelden leveringsvoorwaarden en kwaliteitscriteria (Quality of Service). De overheidsdienstverlener werkt daarom op methodische wijze aan de kwaliteit van de dienst op basis vand e Plan-Do-Check-Act cyclus (Deming-cirkel).


Afnemers vragen overheidsorganisaties om transparantie ten aanzien van de geleverde kwaliteit van de dienst en de sturing daarop. De overheidsdienstverlener legt over deze sturing verantwoording af en geeft aan of zij 'in control' is. Voor alle diensten gelden leveringsvoorwaarden en kwaliteitscriteria (Quality of Service). Afspraken hierover zorgen ervoor dat overheidsdienstverlener en afnemer weten waar zij aan toe zijn en elkaar kunnen vertrouwen. Voor afnemers is het van belang om snel inzicht te kunnen krijgen in een pakket van maatregelen voor de borging van de kwaliteit. Dit is ook in het kader van samenwerking tussen organisaties van belang. Op basis van inzicht in deze maatregelen ontstaat vertrouwen en het vermogen om snel samenwerking te realiseren. De overheidsdienstverlener werkt daarom op methodische wijze aan de kwaliteit van de dienst. Dit veronderstelt een cyclische terugkoppeling of Plan-Do-Check-Act-cyclus (Deming-cirkel) op de kwaliteit van de dienst.
Begrijpelijk
Kostenefficient
Ontvankelijk
Uniform
Verantwoord
Wendbaar
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Doelmatig
Open
Vertrouwen
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
GAP14Verifieer altijdVerifieer doorlopend de kwaliteit en de juiste werking van de componenten en beheersmaatregelen van de dienst.


Amsterdam: Borg gedurende de levensloop van onze digitale diensten dat deze passend, betrouwbaar, beschikbaar, actueel en veilig zijn met inachtneming van wettelijke kaders en beleidskaders.
Vertrouwen in het service-niveau van een overheidsdienstverlener, in de beschikbaarheid van een dienst, in de betrouwbaarheid van informatie, in de werking van een component, of de adequaatheid van beheersmaatregelen, is alleen gerechtvaardigd als de componenten en beheersmaatregelen van de dienst doorlopend wordt geverifieerd.Beschikbaar
Integer
Verantwoord
Vertrouwelijk
Digitaal soeverein
Veilig
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
GAP01Verplaats je in de gebruikerOntwerp, realiseer en verbeter de dienst vanuit het perspectief van de afnemer.Om een kwalitatief goede dienst met ondersteunende systemen te leveren is het nodig om niet alleen het perspectief van de overheidsdienstverlener, maar óók het perspectief, de beweegredenen, verwachtingen en context van de afnemer mee te nemen. Bij externe diensten is dat de Burger, Ondernemer of Bezoeker, bij interne diensten de medewerker.Begrijpelijk
Ontvankelijk
Overzichtelijk
Rechtmatig
Toegankelijk
Transparant
Uniform
Verantwoord
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Open
Vertrouwen
Van Maatschappelijke waarde
Doelmatig

Overzicht aanvullende GEMMA architectuurprincipes[bewerken]

IDArchitectuurprincipeStellingRationaleKwaliteitsdoel(en)Kernwaarde <!!--
GAP18Bied regie op gegevensDigitale zelfbeschikking op gegevensDelen van gegevens: de eigen gegevens zelf, digitaal kunnen delen met dienstverleners buiten de overheid. Eenmalige verstrekking,: kunnen weigeren om gegevens te verstrekken die binnen de overheid al beschikbaar zijn. Inzage en correctie: de eigen gegevens kunnen inzien en controleren, kunnen inzien welke gegevens worden en zijn uitgewisseld, en de gegevens kunnen laten corrigeren.Betrouwbaar
Duurzaam
Integer
Interoperabel
Privacy
Toegankelijk
Vertrouwelijk
Vindbaar
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
Van Maatschappelijke waarde
Veilig
Doelmatig
Doeltreffend
Open
GAP19Zorg voor digitale inclusieIedereen kan meedoen in de (digitale) samenleving(Digitale) diensten worden voor iedereen toegankelijker en makkelijker gemaakt en begeleiding hierbij wordt georganiseerd op basis van het omnichannel principe. Online waar het kan en persoonlijk waar het moet.Begrijpelijk
Duurzaam
Integer
Kostenefficient
Noodzakelijk
Proactief
Rechtmatig
Toegankelijk
Verantwoord
Doeltreffend
Ethisch verantwoord
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
Van Maatschappelijke waarde
Veilig
Doelmatig
Open
Vertrouwen
GAP20Zorg voor digitale weerbaarheidOrganiseer maatregelen pro-actief en preventief tegen digitale bedreigingenWeerbare gebruikers (inwoners en medewerkers), crisismanagement, lifecycle management is georganiseerd en gebruik van open source standaardcomponenten heeft de voorkeur.Betrouwbaar
Privacy
Rechtmatig
Vertrouwelijk
Wendbaar
Ethisch verantwoord
Vertrouwen
Van Maatschappelijke waarde
Veilig
Digitaal soeverein
Toekomstgericht
Deze pagina is het laatst bewerkt op 5 okt 2023 om 01:21.