Thema Totaal 3D/T3D componenten
Totaal 3D componenten[bewerken]
In onderstaande figuur zijn de referentie componenten weergegeven waarvoor in een concrete toepassing oplossingen moeten worden ingezet. Een oplossing kan een product van een leverancier zijn, een open source toepassing zijn of een zelf te ontwikkelen component zijn. Het kan daarbij onderdeel zijn van een systeem waarin meerdere referentie componenten zijn gerealiseerd of het kunnen losse componenten zijn. Zie ook de toelichting op de relatie tussen T3D en Common Ground:
Thema Totaal 3D/T3D Common Ground - onderverdeling van de referentiecomponenten naar de Common Ground lagen
Het basismodel voor de referentie componenten komt uit de concept architectuurbeschrijving Voorzieningen Samenhangende Objecten Registratie (SOR). Daaraan zijn een aantal referentiecomponenten toegevoegd die in het kader van T3D zijn onderkend.
De componenten kunnen ook worden geordend per processtap. Hierbij komen een aantal componenten bij meerdere stappen terug.
Overzicht Applicatiecomponenten[bewerken]
| Element | Beschrijving |
|---|---|
| Abonnementen | De component Abonnementen heeft als doel om organisaties in staat te stellen abonnementen te registreren en beheren. We onderscheiden abonnementen op notificaties en abonnementen op Afname. |
| Abonnementen op afname | Het kunnen registreren en beheren van afnemers en abonnementen op Afname. Zie ook de uitwerking van de component Afname.
Het afnemen van een abonnement is randvoorwaardelijk, ook bij gratis en open services, om een afname service te kunnen gebruiken. Dit geeft enerzijds het nadeel van meer administratieve last maar anderzijds het grotere en belangrijkere voordeel dat gebruikers van de service gericht op de hoogte gebracht kunnen worden van veranderingen aan de service. Opmerking: het gaat hier om een abonnement voor het gebruiken van een afname service door een informatiesysteem. Het is mogelijk en denkbaar dat een dienstenaanbieder met zo'n informatiesysteem afnamediensten zonder abonnement aanbiedt aan derden. In technische zin betekent het afnemen van een abonnement een registratie voor het aansluiten en het daarmee verkrijgen van een API-key. Dit is noodzakelijk om te weten hoe de populatie van aanbieders en afnemers eruit ziet, maar ook hoe zij zich individueel gedragen. Het verplichten van een API-key (en dus het registreren) is een minimale drempel, maar essentieel voor zowel API- als verkeersmanagement (SLA's, quota, throttling, etc.). Opmerking: Het Knooppunt van DSO-LV, dat bestaat uit een deel "gegevensuitwisseling" en "toegang" kan als voorbeeld dienen. |
| Abonnementen op notificaties | Het kunnen registreren en beheren van abonnementen door organisaties en personen zodat deze genotificeerd worden over gebeurtenissen die betrekking hebben op objectgegevens waarin ze geïnteresseerd zijn. |
| Afname | De component Afname heeft als doel om afnemers in staat te stellen objectgegevens en daarvan afgeleide gegevens af te nemen, zodat ze deze gegevens en afgeleide gegevens kunnen gebruiken in hun eigen processen. Deze component biedt toegang tot alle voor afnemers beschikbare objectgegevens, inclusief meta-gegevens, en tot alle door de objectenregistratie beschikbaar gestelde afgeleide gegevens.
De component Afname biedt services voor informatiesystemen om objectgegevens en afgeleide gegevens af te nemen. |
| Beslisregel beheer | Het component beslisregel beheer maakt het mogelijk om geautomatiseerde beslissingen te nemen mbt tot gegevensbewerkingen. Met name de componenten Workflow beheer, Transformatie en Validatie zullen gebruik maken van dit component. |
| Betalingen | Voor het beheren van de betalingen van betaalde diensten door de gebruikers van die diensten, indien sprake is van betaalde diensten. Betalen kan op verschillende manieren worden ingericht, zoals vooraf, bij afname van de dienst of achteraf.
Betalingen is 1 op 1 gekoppeld met abonnementen. Betalingen levert het betaalmechanisme. |
| Diensten-catalogus | De component Dienstencatalogus heeft als doel om de diensten van de objectenregistratie te beschrijven en deze beschrijvingen (interactief) te ontsluiten, zodat betrokkenen hier makkelijk en goed kennis van kunnen nemen.
Diensten zijn volgens een gestandaardiseerde beschrijfwijze beschreven en worden middels een gemeenschappelijke gestandaardiseerde publicatiewijze aangeboden om als een geheel te worden ervaren. De uitwisselingsstandaarden en formaten om de gegevens en afgeleide gegevens te benaderen zijn, waar van toepassing, onderdeel van deze beschrijfwijze. Opmerking: De (structuur van de) gegevens en afgeleide gegevens staan beschreven in de gegevenscatalogus. Voor afnemers van diensten wordt een overzicht geboden om te overzien welke diensten beschikbaar zijn. |
| Gegevens-catalogus | De component Gegevenscatalogus heeft als doel om de in de objectenregistratie beschikbare gegevens en afgeleide gegevens te kunnen beschrijven en deze beschrijving te ontsluiten, zodat bronhouders, afnemers en andere betrokkenen hier kennis van kunnen nemen.
De gegevenscatalogus verbindt definities, toelichtingen en uitleg van objecttypen en gegevenstypen, waardelijsten en gegevens met elkaar. De gegevenscatalogus beschrijft daarmee de betekenis van de gegevens en afgeleide gegevens. De uitwisselingsstandaarden en formaten om de gegevens en afgeleide gegevens te benaderen staan beschreven in de dienstencatalogus. |
| Gegevens-kwaliteit | Het doel van de component Gegevenskwaliteit is om de afgesproken kwaliteitsindicatoren vast te leggen, te meten en monitoren wat de waarde van deze indicatoren is en zowel de indicatoren als de gemeten waarden beschikbaar te stellen voor bronhouders, afnemers en andere betrokkenen, zoals toezichthouders en beleidsverantwoordelijke.
De kwaliteitsmetingen helpen de bronhouders en afnemers en andere betrokkenen (zoals toezichthouder en beleidsverantwoordelijke) met het krijgen van inzicht en leveren tevens fouten en signalen op die de bronhouder kan gebruiken om de gegevenskwaliteit te verbeteren. Met kwaliteitsmetingen kan de gegevenskwaliteit beoordeeld worden tegen vastgestelde kwaliteitsindicatoren. Het resultaat hiervan wordt inzichtelijk gemaakt. |
| Interactie | Interactiecomponenten horende bij de objectenregistratie hebben als doel om de diensten en de gegevens van de objectenregistratie aan eindgebruikers (personen in de rol van bronhouder of afnemer) te presenteren en de mogelijkheden te bieden om er mee te interacteren.
De opdrachtgever en opdrachtnemer(s) voor de objectenregistratie kunnen overeenkomen verschillende generieke interactiecomponenten te bieden, bijvoorbeeld een viewer voor het bekijken, zoeken en raadplegen van objectgegevens (inzage), portalen voor het beheren van machtigingen en loketten voor het indienen van terugmeldingen en het beheren van abonnementen. |
| Logging | Het component logging zorgt voor het vastleggen van bepaalde kenmerken van de werking van van andere componenten zodanig dat er achteraf analyses gedaan kunnen worden. Deze analyses kunnen zowel voor beheer als voor verantwoording nodig zijn. |
| Machtigingen | De component Machtigingen heeft als doel dat een gebruikersorganisatie een andere organisatie kan machtigen om als gegevensleverancier of gegevensafnemer met bepaalde bevoegdheden voor bepaalde gegevenssoorten op te treden namens de machtigende gebruikersorganisatie.
Alleen een gebruikersorganisatie in de rol van bronhouder kan gegevensleveranciers machtigen. Of machtigen voor afnemers nodig is moet nog blijken. Een machtiging is geldig voor een bepaalde periode, zodat toegang voor de duur van de afspraken en contracten kan worden verleend. |
| Notificatie | De component Notificatie heeft als doel om afnemers op de hoogte te stellen van voor hen relevante gebeurtenissen die betrekking hebben op objectgegevens, zodat zij kunnen handelen naar die gebeurtenissen.
Notificeren over gebeurtenissen past binnen het concept van eenmalige vastlegging en meervoudig gebruik. Binnen de gegevensuitwisseling zoals die in de gemeenschappelijke overheidsarchitectuur (GO) is voorzien, is de capability van notificeren een uitgangspunt. Het sluit aan op de visie van het GEMMA Gegevenslandschap en Common Ground zoals gemeenten en andere overheden die nu vormgeven en is complementair aan de Haal Centraal gedachte. Een Gebeurtenisgedreven Architectuur heeft onder meer notificaties nodig, omdat daarmee aan afnemers kennis wordt gegeven van een gebeurtenis die heeft geleid tot een wijziging van een object. Voor afnemers kunnen deze gewijzigde gegevens van belang zijn afhankelijk van de eigen processen en eerder gebruik van die gegevens. |
| Opslag | De component Opslag heeft als doel het duurzaam beschikbaar houden van objectgegevens en bijbehorende metagegevens, zodat bronhouders deze gegevens kunnen beheren en zodat de gegevens beschikbaar zijn voor de verstrekker zodat deze ze kan verstrekken aan afnemers in de vorm van gegevens of daarvan afgeleide informatieproducten. |
| Registratie | De component Registratie heeft als doel om bronhouderorganisaties en gemachtigde organisaties in staat te stellen objectgegevens en bijbehorende meta-gegevens te beheren (toevoegen en wijzigen). Deze component biedt de services die bronhouders en gemachtigden daarvoor nodig hebben.
De component Registratie biedt services voor informatiesystemen om objectgegevens te beheren (toe te voegen en te wijzigen). |
| Representatie (rendering) | Het component Representatie zorgt voor het genereren van een 3D model op basis van beschikbare gegevens. |
| Terugmelding | De component Terugmelding heeft als doel dat meldingen van afnemers over de juistheid van gegevens geregistreerd kunnen worden en beschikbaar zijn voor bronhouders, zodat zij ze kunnen behandelen.
Overheidspartijen die verplicht gebruik maken van basisregistraties hebben een terugmeldplicht. Zie ‘Eis 2: De afnemers hebben een terugmeldplicht’ Deze component biedt services waarmee afnemers twijfels over de juistheid van gegevens kunnen melden bij de objectenregistratie. |
| Toegang | Toegang heeft als doel het bewaken van de toegang door te bepalen wie een gebruiker is en wat die gebruiker mag om de gebruiker toegang tot een dienst te verlenen.
De gebruiker kan een persoon of een informatiesysteem zijn. Toegang voor informatiesystemen betreft de toegang tot services (Common Ground laag 2). Toegang voor personen betreft de toegang via interactiecomponenten (Common Ground laag 5). De afbeelding bij het thema Identity & Accessmanagement van de NORA geeft dit goed weer. |
| Transformatie | Het component Transformatie draagt zorg voor de transformatie van een set aan gegevens volgens de ene standaard naar de andere standaard (bijvoorbeeld BIM naar CityGML) |
| Validatie | Het validatie component zorgt ervoor dat een ingewonnen dataset wordt gevalideerd op basis van vastgestelde validatie regels voordat er een transformatie kan plaatsvinden.
Er kunnen straks verschillende soorten bestanden worden aangeleverd (BIM, LIDAR, PDF, etc.), elk met eigen leveringsspecificaties. Deze worden door verschillende soorten leveranciers ingewonnen. Voordat deze verwerkt gaan worden in de 3D object registratie is het goed om deze eerst te valideren. Hiervoor zijn verschillende componenten (vaak vanuit standaard open source libraries) beschikbaar die via een API worden aangeroepen. Een groot deel van deze validaties is gelijk voor alle gemeenten. Gezamenlijke ontwikkeling lijkt dan ook een optie. |
| Workflow beheer | Het component workflow beheer zorgt voor de mogelijkheid om in bepaalde volgorde van stappen gegevens te bewerken (transformeren, registreren, valideren, etc.). |