Thema Architectuur Mobiel

Architectuurprincipes

Thema Architectuur Mobiel

Inhoudsopgave

Inleiding

Mobiele architectuur gemeenten

Bestaande architecturen

Architectuurprincipes

Bijlage (actuele) voorbeelden

Relevante NORA principes

Template mobiele applicatie catalogus

Referenties

Inleiding

Architectuurprincipes zijn richtinggevende uitspraken, op basis van strategie, beleid of bijvoorbeeld wetgeving. Door veranderingen of vraagstukken te toetsen aan deze architectuurprincipes kan getoetst worden of de oplosrichting van veranderingen conform het beleid van de strategie van de verandering is of – waar noodzakelijk – dat hier bewust en weloverwogen van afgeweken wordt. Dit wordt ‘pas toe of leg uit’ genoemd’.

Architectuurprincipes worden omschreven door een krachtig, makkelijk te onthouden ‘statement’, een rationale (waarom is dit principe belangrijk?), implicaties (wat betekent dit nu concreet, wat zijn de gevolgen, waar moet rekening mee gehouden worden?) en een bronvermelding waar nodig.

In zowel overkoepelende referentiearchitecturen (NORA en GEMMA) als zusterarchitecturen (VeRa) zijn reeds de nodige architectuurprincipes gedefinieerd die in dit domein (her)gebruikt kunnen worden (zie Figuur 6). Daarnaast zijn er aanvullende principes, specifiek voor het domein openbare orde en veiligheid, die volledig beschreven worden.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA)

De NORA is de basisreferentiearchitectuur voor alle overheidsorganisaties. Dochterarchitecturen voor specifieke overheidsdomeinen, zoals de GEMMA, bouwen hierop voort voor hun specifieke domein. Alleen de principes die raakvlakken hebben met het mobiele domein zijn opgenomen. In de ‘dochterarchitectuur’ GEMMA wordt waar van toepassing een verbijzondering voor gemeenten van de NORA-principes gemaakt. Evenzo worden sommige NORA en GEMMA-principes verbijzonderd in principes die specifiek voor het mobiele domein zijn. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de – voor dit katern – relevante NORA-basisprincipes en de hierop voortbouwende NORA afgeleide principes. Details over deze principes zijn opgenomen in de bijlage relevante NORA principes en in de noraonline (via de hyperlinks).

NORA basis principe	NORA afgeleid principe	Statement
BP01		Afnemers krijgen de dienstverlening waar ze behoefte aan hebben (proactief)
	AP20	Persoonlijke benadering
BP03		Afnemers hebben eenvoudig toegang tot de dienst (vindbaar)
	AP09	Voorkeurskanaal internet
	AP10	Aanvullend kanaal
	AP11	Gelijkwaardig resultaat ongeacht kanaal
	AP18	Ruimtelijke informatie via locatie
	AP20	Persoonlijke benadering
BP04		Afnemers ervaren uniformiteit in de dienstverlening door het gebruik van standaardoplossingen (standaard)
	AP06	Gebruik standaard oplossingen
	AP07	Gebruik de landelijke bouwstenen
	AP08	Gebruik open standaarden
BP08		Afnemers kunnen erop vertrouwen dat informatie niet wordt misbruikt (vertrouwelijk)
	AP37	Identificatie authenticatie en autorisatie
	AP39	Controle op juistheid volledigheid en tijdigheid
BP09		Afnemers kunnen erop vertrouwen dat de dienstverlener zich aan afspraken houdt (betrouwbaar)
	AP11	Gelijkwaardig resultaat ongeacht kanaal
	AP36	Uitgangssituatie herstellen
	AP39	Controle op juistheid volledigheid en tijdigheid
	AP40	Uitwisseling berichten onweerlegbaar

Het mobiele kanaal maak diensten eenvoudig beschikbaar (BP03) en maakt een laagdrempelige, persoonlijke en proactieve dienstverlening beter mogelijk (BP01, AP20). Een gestandaardiseerd, en door gestandaardiseerde APIs ontsloten, gegevenslandschap is een fundamentele bouwsteen voor het mobiele kanaal (BP04, AP06, AP07, AP08) om het internet kanaal beter te benutten (AP09) maar ook om dezelfde dienstverlening via een aanvullend kanaal (AP10) met dezelfde resultaten te garanderen (AP11). Mobiele apparaten zijn ook bij uitstek geschikt om de toegevoegde waarde van het werken op basis van geo-locatie te benutten (AP18). Uitgangspunt is dat mobiele applicaties, de mobiele devices en de gebruikte netwerkverbindingen onveilig en onbetrouwbaar zijn. Er moet in het mobiele domein dan ook specifiek meer aandacht besteed worden aan de informatiebeveiliging (BP08, AP37) en juistheid van de informatie en transacties (BP08, AP39, BP09, AP36, AP40).

Gemeentelijke model architectuur (GEMMA)

De principes uit de gemeentelijke referentiearchitectuur zijn een verbijzondering en aanvulling op de principes uit de overheid referentiearchitectuur die specifiek voor gemeenten zijn. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de GEMMA-principes en – de voor dit katern – relevante bovenliggende NORA-principes. Daar waar van toepassing worden implicaties genoemd die specifiek zijn voor het mobiele domein of bijzonder van belang in mobiele domein.

GEMMA-principe	NORA-principe referentie	Statement
1	BP01, BP02, BP03, BP04, BP05, BP06	Onze gemeente denkt vanuit de positie van de klant
2	BP04	Onze gemeente gebruikt generieke processen en functies
4	BP01, BP02, BP03, BP06, BP10, AP14	Onze gemeente biedt de klant een goede informatiepositie
5	BP03	Onze gemeente digitaliseert haar diensten en processen
6	BP06, AP08	Onze gemeente stelt openbare gegevens als open data beschikbaar
7	BP07	Onze gemeente hergebruikt gegevens
8	BP08	Onze gemeente gaat op een vertrouwelijke manier met gegevens om

GEMMA principe 1	Onze gemeente denkt vanuit de positie van de klant
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP01, BP02, BP03, BP04, BP05, BP06
Opmerkingen	Het mobiele kanaal helpt om de klant beter van informatie te kunnen voorzien. Continue innovatie op dit gebied is essentieel. Het mobiele kanaal moet hierbij niet als een losse technologie gezien worden, maar als integraal onderdeel van het gehele pallet van middelen waarmee de gemeente haar klanten van informatie voorziet (zie 12).

GEMMA principe 2	Onze gemeente gebruikt generieke processen en functies
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP04
Opmerkingen	In het verlengde van de generieke processen en functies moeten ook de informatiediensten die hier voor nodig zijn gestandaardiseerd worden. Alleen dan kunnen gemeentes en marktpartijen samen applicaties ontwikkelen die breder toepasbaar zijn dan één enkele gemeente voor één enkel doel.

GEMMA principe 4	Onze gemeente biedt de klant een goede informatiepositie
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP01, BP02, BP03, BP06, BP10, AP14
Opmerkingen	Mobiele applicaties helpen om de klant inzicht te geven in de gegevens die van de klant geregistreerd staan bij de gemeente. Dit geeft de klant een middel om fouten in deze registraties te signalen en hier actie op te laten ondernemen. Ook de gemeente heeft hier baat bij omdat dit resulteert in een hoger kwaliteitsniveau van de registraties.

GEMMA principe 5	Onze gemeente digitaliseert haar diensten en processen
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP03
Opmerkingen	Dit is een expliciete ambitie van de overheid. Ook verlaagt dit de uitvoeringskosten en doorlooptijden van processen en reduceert dit de kans op fouten. Dit stelt – zowel impliciet als expliciet – eisen aan de kwaliteitsaspecten van de informatiehuishouding zoals beschikbaarheid, vertrouwelijkheid, etc. En hoewel het streven is om maximaal te digitaliseren moet er ook rekening houden worden met klanten die niet digitaal werken. Implicaties Diensten zijn altijd, overal en op ieder apparaat beschikbaar: Er moet een juiste aansluiting met de kanaalstrategie zijn, een cross- en omni-channel ondersteunt dit beter; Er zal gekozen moeten worden voor oplossingen die op een breed scala aan mobiele apparaten werkt; Dit vereist een goede beschikbaarheid 24x7 van de achterliggende informatiediensten; Ook zal er een keuze gemaakt moeten worden wat te doen met ondersteuning buiten kantoortijden voor zowel technische als functionele ondersteuning. Ga uit van BYOD: Voor de meeste doelgroepen is Bring Your Own Device (BYOD) geen vraag maar een feit – ga hier dan ook van uit; Voor eigen medewerkers zal er een beleid gemaakt moeten worden. Choose Your Own Device (CYOD) heeft veelal de voorkeur, maar of dit te realiseren is, is de vraag – medewerkers gebruiker ook steeds vaker eigen apparaten; Eventueel kan er gestuurd worden door een keuze gemaakt worden welke besturingssystemen en/of browsers ondersteund worden.
Zie ook	EAR (Altijd, Overal, ieder apparaat) EMR principe 17 (voorkeur BYOD tenzij…) EZ principe 1 (any time, any place, anywhere) EZ principe 3 (BYO)

GEMMA principe 6	Onze gemeente stelt openbare gegevens als open data beschikbaar
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP06, AP08
Opmerkingen	Het standaardiseren en beschikbaar stellen van (zowel open als niet-open) data vormt de basis voor een goede mobiele architectuur. De mobiele architectuur bouwt immers op het beschikbaar zijn van gestandaardiseerde API’s die de connectie vormen met het gemeentelijk en buitengemeentelijk gegevenslandschap (zie Figuur 3).

GEMMA principe 7	Onze gemeente hergebruikt gegevens
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP07
Opmerkingen	Het fundament bij het hergebruik van gegevens ligt in de landelijke basisregistraties, gemeentelijke kernregistraties en kernregistraties in andere domeinen. Door deze via gegevensdiensten te ontsluiten maken niet alleen de gemeentelijke kernsystemen en systemen van partners gebruik van dezelfde gegevens, ook mobiele applicaties maken hier gebruik van. Naast de primaire gegevens worden ook authenticatie- (AP06 en AP07) en voorkeursgegevens hergebruikt (NORA AP20).

GEMMA principe 8	Onze gemeente gaat op een vertrouwelijke manier met gegevens om
Bron	https://www.gemmaonline.nl/index.php/Overzicht_GEMMA_Architectuurprincipes, NORA BP08
Opmerkingen	Gemeentelijke informatie, waaronder vertrouwelijke informatie, blijft niet binnen het gemeentehuis maar wordt door klanten en medewerkers ook daarbuiten gebuikt. In de mobiele context hebben we veelal te maken met onveilige apparaten en onveilige netwerken. Informatie moet dan ook op basis van de data-classificatie voldoende beveiligd zijn tegen lekken, misbruik, integriteit, etc..

Bijzondere principes architectuur mobiele applicaties

De onderstaande principes zijn door de werkgroep onderkend als specifiek voor mobiele applicaties. Sommige principes bouwen voort op, of zijn een verbijzondering van een breder of abstracter principe. Deze principes staan onder het hoofdprincipe en zijn iets ingesprongen, zie de onderstaande ‘hark’.

Overzicht:

ID		Mobiel / EMR
MA1		Design for failure
MA2		Besteed continue aandacht aan kennisontwikkeling en bewustwording voor het mobiele kanaal.
MA3		De inrichting van het mobiele kanaal sluit aan op de kanaalstrategie van de gemeente
MA4		Mobiele oplossingen passen binnen de verwachtingen van de eindgebruikers
MA5		De mobiele werkplek is onveilig
	MA5.1	De beveiligingsmaatregelen worden geïmplementeerd op basis van de data classificatie
	MA5.2	Applicaties maken gebruik van bestaande autorisatie mechanismen.
MA6		Ga uit van continue verandering
	MA6.1	Data staat centraal in de mobiele architectuur
	MA6.2	Maak ruimte voor innoveren en experimenten

Sjabloon:ToonTabelVoorMobielPrincipe