Gemeenten werken in toenemende mate, en op verschillende manieren samen met partijen uit de ketens en netwerken waarmee zaken worden gedaan. Uitwisseling vindt plaats via geautomatiseerde berichtuitwisseling waarbij geen directe menselijke tussenkomst nodig is en gegevens worden uitgewisseld via portaalomgevingen die door gemeenten aan ketenparters ter beschikking worden gesteld. Onderstaande figuur geeft de functies uit de GEMMA informatiearchitectuur weer die invulling geven aan deze beide manieren van uitwisseling.
Figuur - GEMMA functies voor het verbinden met ketens en netwerken (uit model: GEMMA 2) - Toon SVG - Download als csv
Uitwisseling van gegevens tussen gemeenten en ketenpartijen
De wijze waar uitwisseling van gegevens tussen gemeenten en ketenpartijen tot stand komt is afhankelijk van ketenafspraken en onderlinge afspraken partijen. Partijen hebben vanuit de informatiearchitectuur grofweg twee manieren waarop gegevens uitgewisseld kunnen worden; via webservices en via portaalomgevingen. In het geval van het gebruik van webservices zal de gemeente aan ketenpartijen één of meer webservices ter beschikking stellen die door de ketenpartijen gebruikt kunnen worden voor het aanleveren van gegevens. Indien gekozen wordt voor aanlevering van gegevens via een portaalomgeving zal de gemeente aan ketenpartijen een portaalomgeving ter beschikking stellen. Via dit portaal kunnen ketenpartijen bestanden up- en downloaden en vaak ook via e-formulierachtige oplossingen gegevens aanleveren. Zowel bij webservices als bij portalen is er uiteraard sprake van beveiligde verbindingen die alleen door geautoriseerde gebruikers kunnen worden gebruikt. Vanuit de GEMMA informatiearchitectuur wordt voor uitwisseling via webservices de servicebuscomponent gepositioneerd. Voor uitwisseling via portaaldiensten is de beveiligd ketenparterportaalcomponent beschikbaar.
Standaardisatie van gegevens en informatieuitwisseling
Om de uitwisseling van gegevens tussen gemeenten en ketenpartijen efficiënt te laten verlopen is, ongeacht de manier waarop de uitwisseling technische plaat vindt, het nodig om afspraken te maken tussen partijen over gegevensuitwisseling, gegevensbetekenis en overkoepelende werkprocessen. Deze afspraken zijn randvoorwaardelijk voor het tot stand brengen van een goede interoperabiliteit. De afspraken zijn de kaders (architectuur, standaarden, e.d.) waarbinnen nadere, specifieke afspraken (koppelvlakstandaarden) gemaakt worden. Deze afspraken kunnen gelden tussen gemeenten en keten- of netwerkpartners maar kunnen ook worden toegepast bij integratie van binnengemeentelijke processen en systemen.
Door VNG Realisatie wordt in koppelvlakstandaardbeschrijvingen invulling gegeven aan de beschreven aanpak en niveaus van afspraken. De verschillende niveaus van afspraken die in een koppelvlakstandaardbeschrijving opgenomen worden hieronder beschreven.
Procesketens
Onderstaande figuur geeft de samenwerking tussen drie organisaties via een tweetal koppelvlakstandaarden weer. Het samenwerkende totaal aan koppelvlakstandaarden en bedrijfsprocessen in een bepaalde context noemen we een procesketen.
Figuur - Procesketen van samenwerkende organisaties
Een procesketen is een geordende reeks bedrijfsprocessen die door verschillende organisaties wordt uitgevoerd met als doel om via meerdere organisatie een (combinatie van) dienst(en) te leveren aan een burger of een bedrijf. In de beschrijving van het procesketen wordt op hoog niveau beschreven welke business actoren een rol spelen binnen het proces, wat hun rol is binnen de keten en wat de interacties zijn die tussen de actoren spelen. Een procesketen is te beschouwen als de context waarbinnen processen in een netwerk van organisaties plaatsvinden. Voorbeeld van een procesketen is het afhandelen van een Wmo-voorziening aanvraag. Ontvangst van de aanvraag, beoordeling van de aanvraag en besluitvorming is de verantwoording van de gemeente. Het leveren van de voorziening is de verantwoordelijkheid zijn van een zorgaanbieder.
Binnen een procesketen spelen koppelvlakstandaarden een belangrijke rol in de uitwisseling van gegevens tussen partijen. Een koppelvlakstandaard bestaat uit een set van procesmatige, semantische, syntactische en technische afspraken die nodig zijn om de communicatie tussen de partijen mogelijk te maken, en goed te laten verlopen. Een koppelvlakstandaard wordt beschreven in een koppelvlakbeschrijving. Koppelvlakstandaardbeschrijvingen beschrijven de afspraken tussen partijen over de bedrijfsprocessen en interactiepatronen, definities van gegevens en berichten en wijze van technische uitwisseling. Een koppelvlakstandaardbeschrijving bevat dus zowel proces-, inhoud- als techniekaspecten.
Onderstaande figuur geeft de verschillende niveaus weer waarop in een koppelvlakstandaardbeschrijving afspraken gemaakt dienen te worden om de interoperabiliteit te borgen.
Figuur - Koppelvlakstandaardbeschrijving niveaus
Hieronder wordt beschreven welke elementen per niveau in een koppelvlakstandaardbeschrijving opgenomen worden.
Bedrijfsprocesniveau
Binnen een koppelvlakstandaardbeschrijving worden op hoog niveau de bedrijfsprocessen van de verschillende actoren beschreven. Alleen de bedrijfsprocessen die relevant zijn voor het koppelvlak worden beschreven. Van bedrijfsprocessen wordt de inrichting op hoofdlijnen beschreven en wordt de samenhang van de bedrijfsprocessen met de interactieprocessen beschreven. Deze beschrijving is van belang voor de verschillende partijen om toepassing van de koppelvlakstandaard te kunnen duiden. Bedrijfsprocessen worden gemodelleerd via BPMN diagrammen.
Interactieprocesniveau
Het interactieproces beschrijft de verschillende gegevensuitwisselingsactiviteiten die de ketenpartners in het kader van hun ketentaak uitvoeren. Het opstellen van een interactieproces helpt om alle uitgewisselde gegevens boven water te krijgen zodat deze vervolgens gestandaardiseerd en beschreven kunnen worden. Het uiteindelijke doel van het beschrijven van het interactieproces is de automatisering van dit interactieproces zodat de gegevens automatisch tussen de bedrijfssystemen van de partijen binnen die participeren in de procesketen uitgewisseld kunnen worden. Het beschreven interactieproces vormt de basis voor deze automatisering.
Het beschrijven en modelleren van een interactieproces is optioneel voor koppelvlakstandaarden die binnengemeentelijke koppelvlakken beschrijven. Interactieprocessen worden gemodelleerd via UML collaboration diagrammen.
Inhoudsniveau
Op het niveau van de inhoud wordt onderscheid gemaakt in de gegevens en de applicaties die een rol spelen.
Gegevens
Belangrijk onderdeel van een koppelvlakstandaardbeschrijving is het betekenis geven aan de binnen de interactieprocessen uitgewisselde gegevens en informatie. Het gaat hierbij om het gestructureerd beschrijven van de semantiek, syntax en samenhang van deze gegevens en informatie. Modellering van deze elementen vindt plaats via UML klassen- en objectendiagrammen en XSD’s.
Applicaties
Onderdeel van een koppelvlakbeschrijving kan een beschrijving zijn van de wijze waarop de uit te wisselen gegevens en informatie via (referentie)componenten verzameld en verstuurd, of ontvangen en afgehandeld worden. In deze beschrijving worden de rollen van de verschillende (referentie)systemen geduid en worden verantwoordelijkheden van deze systemen beschreven. Applicatiesamenwerkingen worden beschreven via ArchiMate diagrammen.
Techniekniveau
De techniek beschrijft de wijze waarop gegevens technisch uitgewisseld worden. Onderdeel van de beschrijving zijn berichtuitwisseling scenario’s, de beveiliging van gegevens- en informatie-uitwisseling en gebruikte communicatievoorziening. Modellering van de techniekelementen van een koppelvlakbeschrijving vindt onder andere plaats via UML sequence diagrammen.
Kennismodel
De verschillende architectuurelementen die in een koppelvlakstandaard van belang zijn, en hun onderlinge samenhang worden in onderstaand ArchiMate diagram weergegeven.
Figuur - VNG Realisatie kennismodel koppelvlakstandaarden view
De GEMeentelijke ModelArchitectuur met een verzameling samenhangende kaders, richtlijnen, referentiemodellen en standaarden die gemeenten helpt bij het inrichten van hun IT-omgeving en processen.
Het opleggen van een bepaalde norm of standaard voor het ontwerp, de constructie, het testen of gebruiken van een product of proces.
Het verstrekken aan en ontvangen van gegevens tussen (informatiesystemen van) overheidsorganisaties onderling en (informatiesystemen van) andere organisaties of personen.
Het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving.
De fundamentele concepten of eigenschappen van een systeem in zijn omgeving belichaamd in zijn elementen, relaties en in de principes van zijn ontwerp en evolutie.
Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.
Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de dienstafnemer(s)).
Groepering van services die aan afnemers worden aangeboden, met als doel het bevorderen van uniformiteit en efficiëntie binnen de overheid.
Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat. (Synoniem van: Data )
Betekenisvolle gegevens.
Leer van de betekenis van woorden en woordgroepen
Beschrijving van architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang met behulp van concepten uit de ArchiMate architectuurbeschrijvingstaal
Beschrijving van architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang met behulp van concepten uit de ArchiMate architectuurbeschrijvingstaal
Deze pagina is het laatst bewerkt op 4 okt 2023 om 02:01.
Voor vragen over de GEMMAreferentiearchitectuur, stuur een bericht naar gemmaonline@vng.nl of stel direct een vraag in de groep Regie op ICT op het forum van VNG.
De GEMeentelijke ModelArchitectuur met een verzameling samenhangende kaders, richtlijnen, referentiemodellen en standaarden die gemeenten helpt bij het inrichten van hun IT-omgeving en processen.
Sjabloonoplossing voor de architectuur van een bepaald domein.
Object met gegevens die door de bron is bedoeld voor ontvangst door een of meer ontvangende actoren of systemen.
